MARDİN - Nusaybin’de 1992 Newrozu’nu kutlayan halk, Şırnak ve Cizre’deki katliamlara karşı bir gün sonra sokaklara indi. Ateş açılarak ve panzerlerin halkın üzerine sürülmesiyle yaşanan katliamın tanıkları, herkesi 92-93 ruhuyla Newroz’u kutlamaya çağırdı.
Tarihe “Kanlı Newroz” olarak geçen 30 yıl önceki 1992 Newroz kutlamaları, Kürtler için bir dönüm noktası oldu. Katliamlara rağmen Kürtler, “isyan” ateşini yakmaktan geri durmadı. Şırnak ve Cizre’de Newroz kutlamalarına başlayan binlerin üzerine panzerler sürülüp açılan ateş sonucu onlarca kişi katledildi, Nusaybin’de Newroz kutlaması sakin geçti. Şırnak ve Cizre’de yaşanan katliamın haberinin Nusaybin’e akşam saatlerinde ulaşması öfkeye neden oldu, sakin geçen Newroz kutlamaları nedeniyle dönemin Başbakanı Süleyman Demirel ve İçişleri Bakanı İsmet Sezgin’in Nusaybin halkına teşekkür etmesi tansiyonu yükseltti.
KATLİAM PROTESTOSU
22 Mart’ta Nusaybin halkı katliamları protesto etmek amacıyla sokağa çıkarken, kalabalık bir süre sonra Çağ Çağ Deresi üzerinde bulunan Pira Şehîdan/Şehitler Köprüsü’nde bir araya geldi. Etrafı panzerlerle çevrilen kalabalığın yürümesine izin verilmemesi üzerine kitle oturma eylemine geçerken, Şırnak ve Cizre’deki katliamın benzeri bu defa Nusaybin’de polislerin ateş açması ve halkın üzerine panzerleri sürmesiyle yaşandı. Resmi rakamlara göre 16, tanıklara göre 21 kişinin katledildiği saldırıda, 100’ü aşkın kişi yaralandı. Yaşamını yitirenlerden bazılarının cenazesi Çağ Çağ Deresi'ne düşerek, sınırın diğer yakasında bulunan Kuzey ve Doğu Suriye’nin Qamişlo kentine sürüklendi. Katliamdan sonra günlerce süren olaylarda yüzlerce kişi gözaltına alındı, tutuklandı, işkence gördü.
HAFIZALARDA KALAN KÖPRÜ
Nusaybin’de katliamın merkezi olan Çağ Çağ Deresi eski heybetini kaybederken, üzerindeki Pira Şehîdan/Şehitler Köprüsü ise, 2015-2016 yıllarında uygulanan sokağa çıkma yasağı sırasında tahrip edilerek, kullanılamaz hale getirildi. Yıllarca dokunulmayan köprü, 2021 yılında tepkiler üzerine yıkılarak yerine yenisi yapılsa da halen hafızalardaki yerini koruyor. 1992 Newroz görüntülerinde ise, Nusaybin’de yapılan coşkulu kutlama görülüyor.
TANIKLAR 1992’Yİ ANLATTI
Nusaybin, bu yıl “Dem dema serkeftinê ye (Şimdi kazanma zamanı)” şiarıyla düzenlenecek olan Newroz’a hazırlanırken, 1992’daki katliam protestosunda yaralılar ile tanıklar o günleri anlatarak, Newroz kutlamalarına katılım çağrısında bulundu.
YÜCE: KALABALIK DİRENDİ
1992’de henüz 17 yaşında iken panzerin bacağının üzerinden geçmesi sonucu sakat kalan Bahattin Yüce, halen yaşadığı sağlık sorunları nedeniyle yürümekte güçlük çekiyor. Bugünkü hükümet konağının yerinin, o dönem Newroz alanı olduğunu ifade eden Yüce, kalabalığın yönünü oraya çevirdiğini, ancak panzerlerin önlerini kestiğini söyledi. Bir polisin o an “Vur emri” verildiğini söylediğini ve dağılmalarını istediğini ifade eden Yüce, buna rağmen kalabalığın direndiğini dile getirerek, “Bir gence ateş açıldı. Buna rağmen insanlar kaçmadı” dedi.
HASTANE BAHÇESİNDEN ATEŞ EDİLDİ
Katliamda panzer tarafından ezilerek, öldürülen ilk kişinin panzerin önünde duran Ayla Er olduğunu ifade eden Yüce, Ayla Er’in ezilmesinden sonra kimsenin kimseyi göremediğini söyledi. Açılan ateş ve panzerlerin ezmesi sonucu yaşamını yitirenler ve yaralananları gördüğünü ifade eden Yüce, “6 ay boyunca psikolojik olarak uyuyamadım” dedi. Bacağının panzerin altında kaldığını belirten Yüce, “4 saat boyunca kimseyi bırakmadılar. Ne ambulans ne de başka bir şey. Çok fazla yaralı vardı. Dereye girenler oldu, bazıları derede gitti. Bunları gördüm. Komşum vardı Abdullah Afşin. Yaralıydı. Onu kaldırmak istedim. Kardeşi Ramazan da gelmişti. Kendisini ağabeyinin cenazesinin üzerine kapatmıştı. Panzer gelince kendimizi köprünün altına attık. Bir anne bacağımı sardı. Kimseyi bırakmadılar. Devlet Hastanesinin bahçesinden ateş ediyorlardı. Sonra gözümü hastanede açtım” ifadelerini kullandı.
‘ÖZGÜR OLACAĞIZ’
Bu yıl gerçekleştirilecek Newroz kutlamalarına ilişkin Yüce, Kürt halkının Nusaybin’de, Botan’da, Serhat’ta ve her yerde kutlamalara katılmasını beklediğini dile getirerek, “Bu bizim hakkımız. Yasak da değil. Yasak olsa bile herkes kendi gücü oranında Newroz’u kutlarsa, çok mutlu olacağız. 2022 Newroz’u halkımızın başarısı olacak, özgür olacağız, inşallah” şeklinde konuştu.
KATLİAMA CEVAP
1992 Newrozu’nun tanıklarından Nezir Saraç, halkın Cizre ve Şırnak’ta yaşanan katliama cevap vermek için sokağa çıktığını belirterek, polis amirinin halka “Bizim Kürt sorunumuz yoktur, PKK davamız var. Herkes evine gitsin” anonsu yaptığını söyledi. Halkın buna karşı yürümeye başladığını ve panzerler tarafından köprüde sıkıştırıldıklarını dile getiren Saraç, ateş açılması ve panzerlerin halkı ezmeye başlaması ile birlikte ölümler ve yaralamaların olduğunu kaydetti. Yaşananları vahşet olarak değerlendiren Saraç, insanların Şırnak ve Cizre’de yaşananlara cevap vermek istediğini belirterek, “İçişleri Bakanı, Nusaybinlilere teşekkür etmişti. Newroz’u sakin kutladıkları için ama Cizre ve Şırnak’ta katliam yaşanmıştı. İnsanlar kendilerini ‘ihanet’ etmiş olarak gördü. Buna cevap vermek, katliama razı olmadıklarını göstermek istediler. 18 kişi şehit düştü” dedi.
Saraç, 2022 Newrozu için halka, “Baş eğmeden gelin Newroz’u kutlayalım” çağrısında bulundu.
‘FERMAN YAŞANMIŞTI’
Newroz tanıklarından Mukadder Kurt, olayların başlaması ile birlikte oğlunu aramaya başladığını belirterek, “Katliam olduğunda oğlum köprünün üzerindeydi. Suya atlayarak kurtulmuştu. Komşumuz onu sudan çıkarmıştı. Sırılsıklam olmuştu. Komşumuz üzerini değiştirip eve göndermişti. Öncesinde bana da gel demişti” diye anlattı. Olayların yaşandığı alanda tanıklıklarını “Ferman yaşanmıştı” diye anlatan Kurt, “Şehit düşenler, yaralananlar, suda gidenler… Fermandı. O gün bitsin, geri gelmesin diye dua ediyorduk” dedi. Kurt, 2022 Newrozu’nun coşkulu geçmesi için halka katılım çağrısı yaptı.
‘92-93 RUHU İLE KUTLAYALIM’
Tanıklardan Latif Uğur ise, 1992 Newrozu’na dair tanıklığını, “Halkın, tankı ve topu yoktu, sadece parmakları vardı. Zafer işareti yaptılar. İnsanlar sloganları ile mesaj verdiler” diyerek anlattı.
2022 Newrozu’na katılım çağrısında bulunan Uğur, “Bu yılki Newroz’u, 1992 ve 1993 ruhu ile kutlayalım” dedi.
MA / Ahmet Kanbal