RIHA - Elektrik ücretleri, şirketlerin talebi doğrultusunda 3 zaman dilimine ayrılarak yurttaşlara pahalı verilirken, EMO Riha Temsilcisi Mehmet Sabri Yücel, şirketleri zenginleştiren bir yaklaşım olduğunu söyledi.
Türkiye’de Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı’nın 18 Kasım’da paylaştığı verilere göre, 2022 yılı elektrik tüketimi 332,9 milyar kWh (Kilowatt saat) iken, üretimi ise 334,7 milyar kWh. Elektrik kurulu gücü ise, Ekim ayı sonu itibariyle 103,276 MW (Megawatt)iken, bunun yüzde 75’i özel sektörde, geriye kalan yüzde 25’i ise kamu kuruluşlarında. Elektrik üretiminin yüzde 30,6’sını hidrolik enerji, yüzde 24,5’ini doğal gaz, yüzde 21,1’ini kömür, yüzde 10,9’unu rüzgar, yüzde 8,8’ini güneş, yüzde 1,6’sını jeotermal ve yüzde 2,5’ini ise diğer kaynaklardan sağlayan Türkiye, 1 Ocak 2022’den itibaren kademeli elektrik tarifesi uyguluyor. Ocak’tan itibaren yürürlüğe giren uygulamaya göre sabah saat 06.00 ile 17. 00 aralığında gündüz tarifesi, saat 17.00 ile 22.00 arası puant tarifesi, 22.00 ile 06.00 saatleri arasında ise gece tarifesi uygulaması başladı. Yapılan kademeli sistemi göre, halkın dışarda olduğu ve iş gücünün çalıştığı saatler aralığına denk gelen gündüz tarifesinde 1 kWh elektriğin ücreti 2 TL 5 kuruş, halkın en çok evinde bulunduğu ve elektrik kullandığı saatler olan puant aralığında ise 1 kWh 3 TL 9 kuruş, elektrik üretiminin az olduğu ve insanların çoğunlukla uyuduğu saatlere denk gelen gece tarifesinde ise 1 kWh ücreti 1 TL 13 kuruş olarak belirlendi.
Elektrik faturaları cep yakarken, bu yıl elektriğe Ocak, Haziran ve Eylül aylarında 3 defa zam yapıldı. İlk olarak Ocak ayında mesken abonelerine yüzde 56, sanayi ve işyeri abonelerine yüzde 168, Haziran ayında yapılan ikinci zamda ise mesken abonelerine yüzde 20, sanayi ve işyeri abonelerine yüzde 40, Eylül ayında yapılan 3’üncü zamda da mesken abonelerine yüzde 20, işyerlerine yüzde 30 ve sanayiye de yüzde 50 oranında zam yapıldı.
ELEKTRİK ÜRETİMİ ÖZEL SEKTÖRDE
Kışın gelmesiyle birlikte soğuyan havalar elektrik kullanımını artırırken, faturaların daha da yüksek geleceğine dikkat çeken Elektrik Mühendisleri Odası Riha Temsilcisi Mehmet Sabri Yücel, elektrik faturalarının bu kadar yüksek olmasının nedeninin enerjide dışa bağımlılık olduğunu söyledi. Türkiye’de elektrik üretimi yapan ve kamuya ait olan Elektrik Üretim Anonim Şirketi’nin (EÜAŞ) mevcut siyaset politikaları gereği üretim payının giderek düştüğünü kaydeden Yücel, “Özel sektöre bağlı üretim arttı. Özel sektörün üretimi dış kaynaklara bağlı olmasından dolayı elektrik üretim maliyetleri arttı. Elektrik maliyetleri artarken sadece elektrik üretenlerin avantajına olan bir sistem oldu. Son tüketici dediğimiz meskenler, sanayi, işyeri gibi yerler bundan faydalanmadı. Elektrik üretimi arttı, fakat dışa bağımlılık üzerinden olduğu için son kullanıcı bunu en yüksek fiyatla kullanmaya başladı. Bu kadar çok zammın gelmesinin nedeni de dışa bağımlılıktan kaynaklanıyor. Elektrik üretiminde doğalgaz çok fazla kullanılıyor. Elektrik üretimi doğalgaz üzerinden olduğu için fiyat artımı oluyor” dedi.
ENERJİ BORSASI
Elektrik faturalarının yüksek gelmesinde enerji piyasasındaki özel şirketlerin çok büyük etken olduğunu kaydeden Yücel, “Serbest piyasa ekonomisi adı altında elektrik ve enerji borsası oluşturuldu. Burada üretici firmalar, son kullanıcı ile aralarındaki ilişkiyi özelleştirme adıyla dağıtım şirketlerine verdiler. Amacı vatandaşa daha iyi bir hizmet sunmak olduğu belirtilse de bu gerçeği yansıtmıyor. Bu özel şirketler elektrik alım satımını yaparken tamamen kar marjlarından ödün vermeden bir sonuca gidiyor. Bu da tüketiciye yüksek fiyatla yansıyor. Yakın dönemde de özellikle 2022’de gerek global, gerekse de Türkiye’nin kendi iç ihtiyaçları doğrultusunda enerji ihtiyacı artmış ama üretim için yeterli kaynak yok. Bunun dışında yöneldikleri Güneş Enerji Sistemi (GES), Rüzgâr Enerji Sistemi (RES) maliyeti yüksek olduğu içinde bu tüketiciye zam olarak yansıdı” diye konuştu.
ELEKTRİK TARİFE OYUNU
Türkiye’de elektrik üreten özel firmalara değinen Yücel, “Bu lisanlı firmalar belli süreçte kuruldu. Bunların serbest piyasa ekonomisi içerisinde birbirilerini fazla zorlamamaları için bir enerji borsası kuruldu. Bu enerji borsasında 24 saat boyunca elektrik alım-satımı yapılıyor. Elektrik üreten firmalar, ürettiği elektriği dağıtım şirketlerine bu borsa üzerinden satışını sağlıyor. Elektrik depolanmadığı için 24 saat boyunca sürekli üretiliyor. Günlük tüketilmesi gerektiği için, yaşam akışının azaldığı hatta durduğu saatler aralığında enerji borsasında elektrik çok ucuzdur. Elektrik üretici firmalarda kendi ürettiği elektriği ellerinden çıkarmak için elektriği çok ucuza veriyor. Bunu alan dağıtım şirketi ise bunu daha uygun bir şekilde halka verebildiği için 3 zaman dediğimiz gece tarifesi uygulanıyor. Bu da gece 22.00 ile 06.00 saatleri aralığıdır. Saat aralığından dolayı bununda halka fazla bir yararı olmaz. Enerjiye en fazla ihtiyaç duyduğumuz zaman aralığında en pahalıya aldığımız zaman oluyor” ifadelerini kullandı.
‘TÜKETİCİLER, ŞİRKETLERE MAHKÛM’
EMO Riha Temsilcilik binasına gelen 9’uncu ay elektrik faturasını değerlendiren Yücel, toplam 310 kWh elektrik kullandıklarını ve bunun 232 kWh’ının gündüz tarife, 78 kWh’ının ise puant tarifesinde olduğunu söyledi. Toplam 490 TL elektrik kullanım bedeli olmasına rağmen eklenen Katma Değer Vergisi (KDV) ve Elektrik ve Havagazı (HVG) Tüketim Vergisiyle faturasının 552 TL 50 kuruşa yükseldiğini ifade eden Yücel, “Daha önce böyle bir fatura da 200 TL kadar dağıtım bedeli ve çeşitli vergilendirmeler kalem kalem belirtilirdi. Kamuoyundan gelen tepkiler üzerine bu elektrik birim fiyatına yedirildi. Böylelikle ekstra bütün ücretleri cüzi fiyata indirgediler. Ülkemizde bulunan enerji şirketleri de kendi kar marjlarından taviz vermedikleri için piyasadaki artışlar direk halka yansıyor. Türkiye’de sosyal devlet anlayışından ziyade, şirketleri zenginleştiren bir yaklaşım olduğu için tüketicileri enerji şirketlerine mahkûm eden bir anlayış var” şeklinde konuştu.
MA / Ömer Akın