İSTANBUL - Lübnan'daki gelişmeleri değerlendiren Ortadoğu Uzmanı Bereket Kar, “Demokratik ve özgürlükçü bir anlayışla donanmış 3’üncü yol çizgisi Lübnan’ı düzlüğe ve güvenli bir kıyıya çıkarabilir” dedi. 

 

Lübnan'ın başkenti Beyrut Limanı’nda tonlarca amonyum nitrat patlayıcının infilak etmesi sonucu 200 kişi yaşamını yitirirken, 6 bini aşkın kişi de yaralandı. Patlamanın hemen ardından Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, 6 Ağustos’ta Lübnan Cumhurbaşkanı Mişel Avn ile patlamanın yaşandığı Beyrut Limanı'nı ziyaret etmişti. Ziyaretinin bir gün sonrasında Macron, “Fransa rolünü oynamazsa, Lübnan'ın iç işlerine karışan İranlılar, Türkler, Suudiler ve bölgedeki diğer güçler olacak. Bu ülkelerden bazıları bunu Lübnan halkının aleyhine kendi jeopolitik ve ekonomik çıkarları için yapacak” açıklamasında bulundu. 

 

HÜKÜMET İSTİFA ETTİ

 

Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlut Çavuşoğlu ise 8 Ağustos’ta Lübnan’a yaptığı ziyaretinde Türk ve Türkmenlere “Türkiye vatandaşlığını vereceğiz” açıklamasında bulundu. Patlamanın şokunda olan Lübnan, yaralarını sarmaya çalışırken, devlet yetkililerin yapmış olduğu bu açıklamalar tepki çekti. 

 

Birkaç bakan ve milletvekili istifa etmesini yeterli bulmayan Lübnan’daki halk, “Hesap günü” sloganıyla günlerce protesto eylemlerini sürdürdü. Lübnan halkının bu protesto eylemleri mevcut hükümetin istifa etmesine neden oldu. Hükümetin istifasının ardından ülkede yönetim belirsizliği sürerken, ABD Dışişleri Bakanlığı Siyasi İşlerden Sorumlu Müsteşarı David Hale’nin Lübnan’a geçeceği belirtildi. 

 

Patlamanın ardında Lübnan’da yaşanan gelişmeleri gazeteci ve Ortadoğu Uzmanı Bereket Kar’la konuştuk. 

 

‘LÜBNAN SİSTEMİNE DÜŞEN BİR BOMBAYDI’

 

Liman’da yaşanan patlamanın ister sabotaj ister ise ihmal sonucunda gerçekleşmiş bir patlama olsun, sonuç itibarıyla yüzlerce insanın ölümüne yol açan bir “felaket” olarak değerlendiren Kar, patlamanın 17 Ekim 2019’da başlayan halk isyanın yeniden tetiklediğini söyledi. Lübnan’da Ekim isyanın patlamanın ardından yeniden alevlendiğini aktaran Kar, “Bu bomba Lübnan’ın sistemine düşen bir bomba oldu. Dolayısıyla etkileri çok ağır olacağı birkaç milletvekili ve bakanın istifasıyla sonuçlanacak bir olay olmadığı aşikardı” dedi. 

 

FRANSA VE TÜRKİYE’NİN AÇIKLAMALARI

 

Patlamanın ardından Fransa Cumhurbaşkanı Macron ve Türkiye Dışişleri Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaları da değerlendiren Kar, yapılan açıklamaların “poza da beklemek” anlamını taşıdığını söyledi. Kar, “Fransa zamanla yarışırcasına bir girişim yaparak, ‘biz burada olmasak; Türkiye ve İran olacak’ açıklaması çok anlamlıydı. Ardından Türkiye’nin gönderdiği heyet ve yaptığı çağrılar dağıtmaya çalıştığı vatandaşlık rüşveti ciddi tepkilere yol açtı. Yani dış güçler görüldüğü üzere Lübnan sorunun çözme yetenekleri asla olamaz” diye konuştu. 

 

‘HÜKÜMETİN İSTİFASI SORUNLARI ÇÖZMEZ’

 

Lübnan’daki gelişmelerin oldukça hızlı bir şekilde devam ettiğine dikkati çeken Kar, hükümetin istifasının bu kadar çabuk olacağı öngörülmediğini ifade etti. Kar, “Başbakan yaptığı ilk açıklamada, bu iki ay içerisinde partilerin erken seçim vurgusu yapmıştı. Fakat konuşmasının iki gün sonrasında peş peşe çözülmeye başlayan bakanların istifası, vekillerin istifası başbakanın istediği gibi hareket etmeyecek çoğunluk olarak ve o yönlendiremez mantığıyla kendisini istifaya zorlayacaktı. Bunu hissetmesi üzerine Başbakan, istifa etmeyi daha uygun gördü” dedi.

 

“Hükümetin istifası ya da erken seçime gidilmesi Lübnan’da yaşanan sorunları çözmeyeceği çok açık ve net” diyen Kar, şöyle devam etti: “Esas olarak Lübnan’daki sorunları çözecek olan şey; toplumsal bir sözleşmenin mutlak suret ile hayat geçilmesi ve bunun ardından seçime gidilmesidir. Seçim kanunun değişmediği sürece, kaç seçime gidilirse gidilsin ayni güçleri farklı yüzleriyle seçme anlamına gelecektir.” 

 

DAVİD HALE’NİN ŞARTLARI

 

Bu anlamda Macron’un ziyaretinin birçok mesaj barındırdığını sözlerine ekleyen Kar, konuşmasını şu ifadelerle sürdürdü: “Bu mesajların başında; bir geçiş hükümetinin ve ulusal mutabakat hükümetine hazırlık yapılmasına dönük çabalar oldu. AABD Dışişleri Bakanlığı Siyasi İşlerden Sorumlu Müsteşarı David Hale’nin bu anlamıyla birçok farklı şart ve dayatmalarla geliyor Lübnan’a. David Hale'nin dayatacağı şartların başında kurulacak yeni bir hükumette Hizbullah’ın olamaması olacak. İkinci şartı, Lübnan’la İsrail arasında deniz sınırları çizilmesi olacak. Üçüncü şart ise Birleşmiş Milletlere (BM) bağlı acil müdahale gücü ve yeni bir takım görevler yüklenmesi ve görevlerinin genişletilmesi olacaktır.”

 

ŞARTLARIN KABULÜ YENİ BİR İÇ SAVAŞ DEMEK

 

David Hale'nin bu şartlarının ne anlama geldiği hakkında da değerlendirmelerde bulunan Kar, “Lübnan sınırı Suriye’yi kapatabilecek, İsrail’le olan sınırları açık tutacak ve bu gücü de Hizbullah’a karşı onu zayıflatan ya da gerektiğinde ona savaş açabilecek bir yetki istiyor. Bu şartların kabulü halinde Lübnan için yeni iç savaş demek anlamına geliyor. Bu şartların gerçekleşmesi mümkün değil. ABD aslında bu şartları yeni öne sürmüyor. Hizbullah’ı terör listesine alma, kimi kadroların mal mülkünü dondurma kararları zaten vardı. Yine Hizbullah’tan kaynaklı Lübnan’ın bütününe yaptırımlar söz konusu. Bütün bunlar aslında İsrail korumak, İsrail sınırını güvene almak içindir. Bu anlamıyla David Hale'nin ziyareti Lübnan halkı için değil, kendi çıkarları için ve kendi yandaşları için hükümet etmek amacıyla yapılan girişimlerdir” diye konuştu. 

 

ZİYARET YENİ GELİŞMELERE YOL AÇAR

 

Bu şartlarla yapılan yardımların 40 yıldır devam eden Lübnan halkının sorunlarına çözüm üretilemeyeceğini dile getiren Kar, Fransa’nın, ABD’nin dayatmalarına mutabık olmadığını aktardı. Kimlerle görüşmesi günler öncesinde belirlenen David Hale'nin ziyaretinin yeni gelişmelere yol açabileceğini belirten Kar, “Ama bu koşullarla yapılacak olan görüşmenin Lübnan yaralarını sarmaz. Lübnan’daki sorun hükümetin kurulması değil, hükümetin nasıl kurulacağı sorunudur. Lübnan’da temel kanunlarının değişmediği sürece aynı sorunlar farklı zamanlarda farklı aktörlerle tekrar sahneye çıkacağı muhakkaktır” diye belirtti. 

 

‘3 YOL ÇİZGİSİ KIYIYA ÇIKARABİLİR’ 

 

Patlamanın ardından yaşanan halk hareketliliği hakkında da değerlendirmelerde bulunan Kar, sokaklara taşınan halk protestolarında istifa eden hükümet ve muhalefet gruplarının dışında “üçüncü” bir tarafın olduğunu ve bu tarafların; laik, demokratik, özgürlükçü ve sivil bir Anayasa’nın oluşmasını savunan bir çizgi de olduğunu vurguladı. Lübnan için asıl sorunun çözümünün de bu üçüncü tarafın çizgisindeki bir çözümde gerçekleşebileceğini belirten Kar, bu çizgi dışında bir çözümün Lübnan’da yeni bir iç savaşın tetikleyeceği uyarısında bulundu.

 

“Çözüm olsa olsa Lübnan halkının çabasıyla olacaktır” diyen Kar, şunları söyledi: “Ama Lübnan halkıda askeri değil de demokratik ve özgürlükçü bir anlayışla donanmış 3’üncü yol çizgisi dediğimiz kitle ileriki süreçte güçlendirip baskın hale gelirse, Lübnan’ı bir düzlüğe ve güvenli bir kıyıya çıkarabilir. Aksine Lübnan daha uzun yıllar karşılıklı çatışmalar yaşar.” 

 

MA / Naci Kaya