Dengbêjlik denince adı akla gelen günümüz isimlerden biri Cemalê Mihê. 1957 yılında Şırnak’ın Kumçatı (Dêrgûl) Beldesi’nin Kavilê Kalo köyünde dünyaya gözlerini açan Cemalê Mihê’nin babasının Botan bölgesinin en iyi zurnacılarından biri olmasından ötürü hamuru daha çocukluktan itibaren denbêjlikle yoğruldu.

 

Henüz 7 yaşında iken babasının ona aldığı gramofondan sürekli Mihemed Arif Cizrawî, Meryem Xan, Hesen Cizîrî, Seîd Axa, Ehmed Axa, Îsa Berwarî, Evdilezîzê Leşker û Eliyê Firamez gibi ünlü Kürt sanatçılarının kilamlarını dinleyerek büyüdü.

 

Dengbêjlikle tanışması ve bu alana yönelip, kendisini geliştirmesinde babasının büyük payı bulunan Cemalê Mihê,küçük yaşlardan itibaren ünlü Kürt dengbêjlerin kilamlarını seslendirmeye başladı. Kısa süre içerisinde kurulan Dengbêj Divanlarının daimi misafiri olmaya başlayan Cemalê Mihê, özellikle seslendirdiği “Heyran Jaro” kilamı ile özdeşleşir.

 

Son yıllarda kanser ve diğer sağlık sorunları ile mücadele eden Cemalê Mihê, yakalandığı koronavirüse (Kovid-19) dolayısıyla geçtiğimiz 18 Ocak’ta  aramızdan ayrıldı.

 

“Kürdistan’ın bülbülü” olarak tanımladığı Cemalê Mihê’yi anlatan arkadaşı Dengbêj Ehmed, ölümünün çok ani ve zamanız olduğunu söyleyerek üzüntüsünü dile getirdi.

 

KÜRT SANATINDA BÜYÜK BİR KAYIP

 

Ehmed, Kürt kültürü ve sanatına karşı olan görevini son nefesine kadar yerine getirdiğini söylediği Cemalê Mihê’ti şu sözlerle anlattı: “Yaşamını yazın zozanlarda geçirirdi. Botan kilamlarını kendi dili, rengi ve sesiyle söylerdi. Evinde sürekli misafirleri vardı. Bölgede seveni çoktu. Cemal ile çok zaman geçirdik. Cemal daha 7 yaşındayken babası ona bir gramofon aldı ve bu gramofon Cemal’in dengbêj olmasında çok etkili oldu. Sesi ve avazı çok güzeldi. Bunun yanında insanlığı da paha biçilemezdi. Kürt toplumuna kendini kabul ettirmiş bir şahsiyetti.” 

 

7 yaşından 70 yaşına kadar kimsenin O’nu kırmadığını belirten Ehmez, “Kilam söylemesini isteyen herkese avazı çıktığı kadar söylerdi. Botan’da dengbêj divanları ve düğünleri olunca Cemal yöresel kıyafetlerini giyer, yerini alırdı. Babasının izinden devam etti ve onun bıraktığı bayrağı layıkıyla taşıdı. Cemal’in vefatı Kürt kültürü ve sanatı için büyük bir kayıptır” diye belirtti.

 

YERİ BOŞ KALMAMALI

 

Dengbêjlerin seslendirdiği kilamların yarım ve kimsesiz kalmaması gerektiğini vurgulayan Dengbêj Ehmed, “Cemalê Mihê’nin yerini boş bırakmamalıyız. Çünkü bir dengbêj kolay kolay yetişmiyor. Öyle umut ediyorum ki; dengbêjlik kültürümüz yok olmaz ve herkes bu kültüre sahip çıkar. Cemalê Mihê, Seyîd Fadilê Cizîrî ve Salihê Şirnexî gibi dengbêjlerin seslerini, avazlarını ve kilamlarını unutturmamalıyız. Bu sesleri sürekli yaşatmalıyız. Çünkü sahip çıkmadığımız her şey yok oluyor. Kültür ve sanatımızı yaşatmalıyız. Gelenek ve göreneklerimize sahip çıkmalıyız” ifadelerini kullandı.

 

Ablası Safiye Ertak ise, kardeşi Cemalê Mihê’nin Kürt kültürünün bir yıldızı olduğunu dile getirdi.

 

ACI VE KEDERLERİ SESLENDİRDİ

 

Kardeşin çocukluğundan itibaren sürekli Meryem Xan, Mehemedê Arifê Cizwarî ve Eliyê Firamez gibi dengbêjlerin kilamlarını dinleyip, seslendiğini söyleyen Ertak, şunları ifade etti: “Sesini ve gücünü dinlediği dengbêjlerden aldı. Cemal, evde gramofonu açtığında kimsenin konuşmasını ve ses çıkarmasını istemiyordu. Dengbêjliği çok seviyordu. Birçok işle uğraşırdı ama en sen sevdiği uğraşı kilam söylemek ve dinlemekti. Ömrünün sonuna kadar kilamlarını seslendirdi. Cemal, sadece Kürtlerin değil, dünyadaki tüm ezilmiş halkların acı ve kederleri üstüne kilamlarını söyledi” 

 

Ertak, yitirdiği kardeşine dair sözlerini onunla özdeşleşen “Heyran Jaro” kilamını seslendirerek noktaladı:

 

Heyran jaro

 

Wey li tu heyranî bejnika te gul û rihane,

Wey le tu xwedêke heyranê min negire kurike ji nevyanî hey jaro

Heyranê mi jaro migo tenîna sindîya,

wey belê walla migot malan barkir reşkê reşkona na weila babo sipîdikê ji berfika va kevîya,

simbelên heyranê min sortirin,

wey belê ji qurmizê serdestê keçikên van cuhîyan,

Heyran Jaro keçikê li min cahêlê hêstiran nebarîne heviya tava dikulê hey jarê"

 

MA / Zeynep Durgut