Irak merkezi hükümeti ile Federe Kürdistan Bölgesel yönetimi arasında 9 Ekim 2020'de imzalanan Şengal anlaşması sonrası bölgede başlayan gerginlik sürüyor. Şengal'de durumun netleşmesi için tarafların girişimleri sürerken, varılan anlaşmanın sahada uygulanması zor görünüyor. Bu kapsamda Irak hükümeti askerlerini Şengal'e sokmaya çalışırken, anlaşmanın destekleyicileri olan uluslararası güçler ise bu duruma paralel bir şekilde hareket ediyor. Yine Birleşmiş Milletler (BM) temsilcileri de Şengal'deki Êzidîlerin iradelerini kırmaya çalışıyor. Tüm bunlar karşısında Êzidîler özerk bir Şengal'de ısrar ediyor. 

 

Şengal Demokratik Özerk Yönetimi Dışişleri Sorumlusu Faris Herbo, yapılan anlaşma ve sonrasında yaşanan gelişmelere dair Mezopotamya Ajansı'na (MA) değerlendirmelerde bulundu.  

 

21'İNCİ YÜZYILIN SOYKIRIMI 

 

Dünyanın 2014 yılında Êzidî soykırımına şahitlik yaptığını ve bunun karşısında kör ve sağır kaldığını belirten Herbo, bu süreçte PKK güçleri dışında kendilerini sahiplenen bir gücün olmadığını ifade etti. Bu durumun inkar edilemeyeceğine vurgu yapan Herbo, Êzidîlerin tarihten günümüze kadar 73 ferman yaşadığını anımsattı. 2014'teki soykırım ve sonrasında yaşanan saldırılar ile Êzidîlerin parçalanmak ve örgütsüz bırakılmak istendiğine dikkati çeken Herbo, ancak Şengal'i bırakmadıklarını, parça parça özgürleştirildiklerini ve bunun için büyük bedeller verdiklerini anlattı. Herbo, verdikleri mücadeleye pararlel olarak idari, toplumsal ve güvenlik anlamında yeniden Şengal'i inşa ettiklerini kaydetti.  

 

'DAİŞ'E KARŞI SAVAŞMADILAR'   

 

2014'ten 2017'ye kadar DAİŞ'e karşı verdikleri savaşta Irak hükümetinin bölgelerinde bulunmadığını ifade eden Herbo, KDP'ye bağlı peşmergelerin ise çok savaşmadığına işaret etti. 2014 sürecinin kendileri için büyük acılara rağmen bir milat olduğuna vurgu yapan Herbo, "Êzidîler, fermanlara, örgütsüzlüğe, savunmasızlığa ve siyasetten geri durmaya yeter diyor. Şengal Özerk Yönetimi altında kurum ve kuruluşlarını oluşturan Êzidîler, yine Şengal'i özgürleştiren YBŞ ve YJŞ güçleri Irak hükümetini buraya getirdi. KDP buralarda olduğu zaman Irak hükümeti buralara gelemiyordu" diye kaydetti. 

 

IRAK'IN GELİŞ SÜRECİ

 

2017'de Irak hükümeti ile birlikte Şengal'i savunabileceklerini söylediklerini hatırlatan Herbo, o süreçte yaşananları şöyle anlattı: "Hatta onları kentte getirdik, bazı yerlerde konumlandırdık. Birlikte bazı yerlerde idari işler yaptık. Yine sınırları Irak ordusuna bıraktık. Sorunsuz bir şekilde bu adımları attık. 2017'den 2020'ye kadar bu şekilde yürütüldü. O dönemler kurumlar ve savunma güçleri arasında ortak bir çalışma vardı. Irak hükümetine bağlı göç dairesi ve KDP'nin karşı koyuşlarına rağmen fermandan dolayı diğer yerlere giden Êzidîler yurtlarına geri dönüşü tercih etti. Özellikle 2020'nin ilk başları olmak üzere binlerce Êzidî yerine yurduna döndü. Uluslararası herhangi bir kuruluşun, Irak hükümetinin ya da  Federe Kürdistan Bölgesel yönetiminin yardımı ile değil kendi koşullarıyla döndüler. Bu da Şengal'in istikrarlı, güvenli ve huzurlu bir yer olduğunun göstergesiydi." 

 

ÜLKELERİN HESABI 

 

Şengal'deki yaşamın normale dönmesi sonrası 9 Ekim'de anlaşma imzalandığını dile getiren Herbo, bu anlaşmanın ise iki hükümet arasında değil Irak Başbaşkanı Mustafa Kazimi ve KDP arasında yapılan bir anlaşma olduğuna işaret etti. Herbo, görüştükleri Iraklı parlamenterler, siyasi çevreler ve hükümet ortağı YNK'nin bu anlaşmayı kabul etmediklerini aktardı.  

 

Anlaşmada "gizli ellerin" de parmağının olduğuna dikkati çeken Herbo, anlaşmadan önce Kazimi'nin hem ABD'ye hem de Türkiye'ye ziyaretler gerçekleştirdiğini anımsattı. Herbo, bunların yanı sıra Fransa, Mısır ve Ürdün gibi güçlerin de anlaşmada parmağının olduğunu ve her bir ülkenin ayrı ayrı planlarının olduğunu belirtti.  

 

RESMİ OLMAYAN GÜÇLER 

 

Anlaşmaya dair Êzidîlerin görüşünün alınmadığını kaydeden Herbo, anlaşmanın başarıya ulaşmasının zor olduğunu ifade etti. Herbo, şunları söyledi: "Buna karşı eylemlerimiz devam ediyor. Şengal'in iç güvenliğini yerel ve federal polislere, yine ordu ile istihbarata vereceklerini söylüyorlar. Anlaşmadan 

önce hangi güçler vardı burada? DAİŞ'e karşı Til Izêr ve Siba savaşında yokmuydunuz? Burada nasıl bir güvenlik sorunundan bahsedebiliriz. Ya da Şengal'de resmi olmayan tüm güçler çıkacak deniliyor. Hangi güç burada resmi değil? Biz de bunu öğrenmek istiyoruz. Şengal'i DAİŞ'e teslim edip giden gücün tekrar dönmesi resmi midir? Onlara mı resmiyet vereceksiniz? Şengal'de bizi savunan güçler genel olarak Irak hükümetine bağlı ve resmi güçlerdir. Irak ve yasaları dışında hareket etmemiştir."

 

Anlaşma kapsamında kentin idaresinin yeniden seçilmesine de karşı çıkan Herbo, "2017'de Haydar El Abadi döneminde Şengal'in idaresi tayin edildi. Ve dönemin hükümeti tarafından Şengal'e kaymakam atandı. Bunun dışında Şengal'de bir şey gelişmedi. Siz kendi oluşturduğunuz mahalli işlere ya da yasalara karşıysanız bu başka bir konu" dedi.

 

'KDP ŞENGAL'E KARIŞAMAZ'   

 

Anlaşma kapsamında ele alınan "yeniden inşa" ve "geri dönüş" konularına da değinen Herbo, bugüne kadar inşa için kente kimsenin gelmediğini söyledi. Herbo, "Kimse böyle bir girişimde bulunmadı. Yine geri dönüşler olacak diye belirtiliyor. Hangi Êzdîxan partisi ya da kişi Êzidîlerin buraya dönmemesini istiyor? Göç eden halkımızın tekrar güvenli bir şekilde yerlerine dönebilmesi, yeniden inşa etmek, farklı bir akıl ile siyasetini yürütebilmek için savaştık. Eğer bugün bu şekilde örgütlü olmasaydık 2017'de Kerkük'ün başına ne geldiyse burada da öyle olabilirdi. Çünkü Kerkük ve Şengal'e gidenler aynıydı. Şengal kanuni olarak Ninova vilayetine bağlıdır. Ninova vilayetinin bu sorunu merkezi hükümet ile çözmesi gerekiyor. Bugün KDP'nin kendi başına bu soruna dahil olması doğru değil" diye konuştu.  

 

SİYASİ SORUN 

 

Şengal'de güvenlik sorununun bulunmadığını vurgulayan Herbo, "Güvenlik uygulamaları ile bu sorun çözülemez. Siyasi yollarla ancak çözülebilir. Tek derdiniz DAİŞ'e karşı savaşan Êzidîlerin hiçbir şekilde varolmaması. Êzidîleri bu saatten sonra silahsızlandıramazsınız, onları savunmasız bırakamazsınız. Bu mümkün değildir. Êzidîlerin komşuları, yani Şengal'in etrafının hepsi silahlıdır. Biz buna karşı değiliz. Herkes kendini savunabilir. Aynı şekilde Êzidîlerin de kendilerini koruması gerekiyor" ifadelerini kullandı. 

 

Şengal'in özerkliği ile mevcut saldırılar ve Êzidîlerin yaşadıkları tehditlerin ortadan kaldırılabileceğini ifade eden Herbo, uluslararası güçlerin bugünlerde yine Êzîdileri konuşmak için toplanacağını aktardı. Herbo, görüşmelerde Şengal'deki Êzidîlerin görüşlerinin dikkate alınmaması durumunda başarısızlıkla sonuçlanacağı uyarısında bulundu.   

 

BM'NİN KARAR YETKİSİ  

 

Geçtiğimiz günlerde Şengal'i ziyaret eden BM heyeti ile yaptıkları görüşmelere de değinen Herbo, görüşme talebinin onlardan geldiğine işaret ederek, şunları söyledi: "Eski konular tartışıldı. BM'nin Irak'taki temsilciliğinin bir karar alma yetkisi ya da planlaması yoktur. Sadece gelip oturup dinliyorlar. Söylediklerimizin doğru olduğunu ve gerçeği yansıttığımızı söylüyorlar, ancak bir etkileri yok. Biz onlardan daha fazla rol almasını istedik."

 

MA / Nazım Daştan