Malatya'nın Doğanşehir ilçesi Dedeyazı Mahallesi’ne 2001 yılında kurulan Demir Ocağı ve Kırma Eleme Zenginleştirme Tesisi bölgedeki canlı yaşamı tüketiyor. Çevre köyleri de etkileyen maden ocağı çalışmaları, en büyük zararı Yelli Gedik Mezrası’na veriyor. Madenden çıkarılan enkaz, hafriyat kamyonlarıyla mezranın içinden taşınıyor. Ağır yük kamyonların geçişinden dolayı birçok ev hasar gördü, yüzlerce kayısı ağacı ise tozdan dolayı kurudu. 

 

BAHÇELER YOK OLDU 

 

Mezrada yaklaşık 400 yıldır yaşadıklarını, toprağı işleterek geçimlerini sağladıklarını belirten Kazım Öcal, madenin 2001 yılından beridir 4 el değiştirdiğini söyledi. Şu an madeni Serhat Madencilik adlı bir firmanın işlettiğini aktaran Öcal, "Madenden çıkarılan enkaz hafriyat kamyonlarıyla bizim mezranın içinden geçiyor. Kamyonlardan çıkan toz kayısı ağaçlarını kuruttu. En son ağaçlarımı kesmek zorunda kaldım. Geçimimizi kayısıdan sağlıyorduk. Şu an geçim kaynağımızı kesmek zorunda kaldık. Çünkü ürün elde edemiyorduk. 120 kök ağacım vardı. Yılda 5 ton kuru kayısı elde ediyordum. Hepsi bu tozdan dolayı kurudu. Yine mezradaki diğer kayısı ağaçları da kurudu. 25 yıllık bahçem yok oldu” dedi.

 

DEPREM ETKİSİ  

 

Ağaçlarının kuruması üzerine savcılığa şikâyette bulunduğunu dile getiren Öcal, “Ziraatçılar getirildi. Bana ağaçlarımın tozdan kurumadığını söylediler. Ama zarar oluyormuş dedi. Bana gün içerisinde sulama yaptıklarını söylediler. Evet, bir traktörle yolda sulama yapıyorlar ama bu sıcakta yarım saat sonra tekrar eski haline dönüyor. Bunun adını da sulama koymuşlar. Yol hemen evimin dibinden geçiyor. 60 tonluk TIR’lar geçiyor köyün içinde. Bu TIR’lar geçtiği zaman evlerimiz sarsılıyor. Deprem etkisi yaratıyor. Biz bunları dile getirdik. Ama bir şey çıkmadı. Kaymakamlığa da söyledik. Yaptığımız başvuru madene verilen Çevre Etki Değerlendirme (ÇED) raporu nedeniyle boşa düştü. ÇED raporu olduğu için bu durumu uygun gördüler” diye anlattı. 

 

TALEPLER REDDEDİLİYOR

 

Mezrada yaşayan herkesin tozdan etkilendiğini, bu duruma karşı tepkilerini dile getirmek için yol kapattıklarında ise karakol komutanının kendilerine yasal yoldan haklarını aramalarını söylediğini ifade eden Öcal, “Biz yasal olarak hakkımızı arayınca da bir şey çıkmıyor. Taleplerimiz hep reddediliyor” dedi. 

 

HAYVANLAR OT BULAMIYOR

 

Yaşamlarının her alanında madenden zarar gördüklerini ifade eden İmam Şevki (75) da, şunları söyledi:  “Tozdan dolayı evimizin önünde oturamıyoruz. Günde 10 – 20 kamyon geçiyor. Bu kamyonlar sürekli toz yapıyor. Burada hayvan besliyoruz. Onlarda etkileniyor. Ben bu yaşımda hayvanlarımın peşinden koşturuyorum. Toz tüm otları kaplıyor. Hayvan ot bulamıyor. Kamyonlar bazen koyunları ezecek duruma geliyor. Hayvanlarımız yoldan eve giderken sürekli kamyonlar geçiyor. Biz her gün bu tozu soluyoruz. Toz her şeye zarar veriyor. Bu mezradan geçen yol madenin yolu değil ki.”  

 

MADEN OCAĞI HAKKINDA

 

Alevilerin yaşadığı Dedeyazı Mahallesi’nde demir madeni çıkarma çalışmaları 2001 yılında bir şahsın eliyle başladı. Daha sonra devreye Martut Madencilik isimli firma girdi ve 2008 yılına kadar gayri resmi olarak faaliyet yürüttü. 2008 yılına ait ÇED raporunda, ocağın mahalleye mesafesi 750 metre olduğu belirtilse de Ocak 100 metreden daha yakın bir mesafede bulunuyor. Yine raporda madenin çıktığı alandaki içme ve sulama suyu yok sayıldı. Bu eksiklerin tamamlandığını belirten ikinci ÇED raporu ise 2009 yılında alındı. Devam eden çalışmalar 2015 yıllında durdurulsa da, bugünkü şirket 2017 yılında ocağı devralıp işletmeye devam etti. 

 

VALİLİK KARARI DANIŞTAY’A TAŞIDI  

 

Bunun üzerine mahalleliler ÇED raporlarına karşı Malatya İdare Mahkemesi'ne açtığı davayı kazanınca, firma dosyayı Danıştay'a taşıdı. Danıştay, alınan iki ÇED raporundan birine olumlu yanıt verdikten sonra ocakta çalışmalar tekrar başladı. Şirket 2018 yılında 24 hektarlık çalışma alanını 80 kat artıracak yeni proje için ÇED raporuna başvurdu. Mahalleli 30 Eylül 2020’de yeni ÇED raporuna karşı Malatya İdare Mahkemesi'nde dava açtı. Davada, “6034 ÇED Olumlu” kararında hukuka uygunluk bulunmadığı sonucuna varıldı. Ancak bu karara karşı Malatya Valiliği ve Mir Serhat Madencilik davayı yeniden Danıştay'a taşıdı. Şu an Mir Serhat Madencilik burada madeni aktif olarak işletiyor. 

 

MA / Barış Polat