HABER MERKEZİ - Sadr Hareketi’nin istifasını “şantaj” olarak değerlendiren gazeteci Berhem Letîf, İran, ABD ve Türkiye’nin müdahalelerinden kaynaklı Irak'ta hükümetin kurulamadığını söyledi. 

 

Irak’ta devam eden siyasi kriz derinleşiyor. Türkiye, Katar ve ABD’nin etkili olduğu güç ile İran’ın etkili olduğu güç arasında bir türlü anlaşma sağlanamaması sonucunda 8 ayı aşkın bir süredir Irak’ta hükümet kurulamadı. 10 Ekim 2021’de yapılan genel seçimlerinde hiçbir parti tek başına hükümeti kuracak çoğunluğu elde edemedi. Irak’ta kurallara göre Irak Cumhurbaşkanlığı Kürtlerden, Başbakanlık Şii’lerden ve Meclis Başkanlığı ise Sunilerden seçiliyor. Seçimlerin ardından ilk olarak Irak Meclis Başkanlığı için seçimler yapıldı ve seçimlerde Suni Egemenlik İttifak’ının adayı Muhammed El Halbusi seçildi. Meclis başkanlığının ardından Irak Cumhurbaşkanlığı için seçimlerin yapılması beklenirken, gruplar arasında yaşanan anlaşmazlık siyasi krizleri beraberinde getirdi. Kürtlere verilen Cumhurbaşkanlığı için Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) ve Kürdistan Yurtseverler Birliği (YNK) arasında da yine yazılı olmayan anlaşmaya göre, Irak Cumhurbaşkanlığı YNK’den, Federe Kürdistan Bölgesi Başbakanlığı da KDP’den seçiliyor. Fakat KDP’nin Cumhurbaşkanlığı için aday çıkarması, hem krizin başlangıcı oldu hem de cumhurbaşkanlığı seçimlerinin tıkanmasına yol açtı. 

 

HÜKÜMET KURMA SORUNU

 

Irak yasalarına göre parlamentonun toplanması ve cumhurbaşkanının seçilebilmesi için 329 sandalyeli parlamentonun en az 3’te 2’sinin toplanması gerekiyor. Irak’ta cumhurbaşkanlığı seçimlerinin tıkanması sadece KDP ve YNK arasındaki krizin bir sonucu değil. Temel etken, hükümeti kuracak olan ittifaklar ve onların ardındaki dış ülkelerin çıkarları oldu. Çıkar çatışmalarından dolayı cumhurbaşkanlığı seçimi için gerekli olan 225 milletvekili bir türlü toplanamadı. Aradan geçen 8 aylık zaman zarfında seçimlerde en çok oyu alan ve 73 sandalyesi bulunan Sadr Hareketi, hükümet kurmak için 31 milletvekili bulunan KDP ve 60 milletvekili bulunan Suni Egemenlik İttifakı ile bir ittifak kurarak hükümet kurma çalışmalarına başladı. 

 

Sadr Hareketi yanına çektiği bağımsız milletvekilleri ile en fazla 185 milletvekili toplayabildi. Parlamento açılış sayısına ulaşamadığı için kurulan ittifak da işlevsiz kaldı. Bunun üzerine Sadr Hareketi Lideri Mekteda Es Sadr, parlamenterlerine çağrıda bulunarak, istifalarını meclis başkanlığına sunmasını istedi. Meclis Başkanı Muhammed El Halbusi tarafından istifaların kabul edilmesinin ardından siyasi kriz daha da derinleşerek çıkmaza girdi.

 

TEKÇİ HÜKÜMET DAYATMASI

 

Gazeteci Berhem Letîf, Irak’taki siyasi kriz, hükümetin kurulamaması, Sadr Hareketi’nin istifasıyla çıkmaza giren Irak siyasetini Mezopotamya Ajansı’na (MA) değerlendirdi. Irak’ta büyük bir siyasi krizin olduğunu belirten Letîf, bu krizin İran ve Amerika ile Türkiye’nin etkili olduğu gruplar arasında yaşanan anlaşmazlıklardan kaynaklandığına işaret etti. İran’ın Irak’ta Şii Koordinasyon Çerçevesi, Federe Kürdistan Bölgesi’nde de YNK üzerinde etkili olduğunu kaydeden Letîf, Türkiye, Katar ve Amerika’nın da Sadr Hareketi, Sünni Egemenlik İttifakı ile KDP üzerinde etkili olduğunu dile getirdi. Bu iki cephe arasında 8 aydır bir anlaşmazlık yaşandığına değinen Letîf, Türkiye, Amerika ve Katar’ın etkisinde olan ve başını Sadr Hareketi’nin çektiği cephenin hükümeti sadece kendilerinin kurması dayatmasında bulunduğunu söyledi. 2003 yılından bu yana Irak’ta tekçi bir hükümetin kurulamadığını, yapılan bütün seçimlerin ardından ittifak hükümetinin kurulduğunu belirten Letîf, Sadr Hareketi’nin bu talebinin seçimlerin önünü tıkadığını ifade etti. 

 

İRAN VE ABD FAKTÖRÜ

 

Irak’taki seçim krizinin sadece Sadr Hareketi ve diğer partiler arasında olmadığını vurgulayan Letîf, “Aynı zamanda Irak’ta etkili olan devletlerin bir biri arasındaki sorunlarda önemlidir. İran ve Amerika arasında nükleer anlaşmalar direk Irak siyasetini etkiliyor. Çünkü bu günkü senaryo 2018 yılındaki senaryo ile aynıdır. O zaman da İran ve Amerika arasında anlaşma sağlandı, fakat Irak’ta bir sonuç alınamadı. Başlangıçta başbakan İran’a yakınlığı ile bilinen Şii’lerden oldu fakat Amerika bunu kabul etmedi ve daha sonra Mustafa Kazımi oldu. İran’a yakın olan güçlerde Kazımi’yi kabul etmiyor. Bu seçimlerde de yeni bir anlaşma sağlanması bekleniyor. Nasıl bir anlaşma yapılacak ve bu anlaşma ne kadar tutacak bu daha belli değil” dedi. 

 

IRAK İKİNCİ SEÇİMİ KALDIRAMAZ

 

Sadr Hareketinin istifasının İran’ın başbakanlığı kaybetmek istememesinin sonucu olduğuna işaret eden Letîf, “Sadr Hareketi, kendi grubunu resmi olarak parlamentodan çekti. Fakat bu çekilme ‘şantaj’ çekilmesidir. Kendi taleplerini diğer cepheye kabul ettirmek için attığı bir adımdır. Sadr’da seçimlerin yenilenmesini istemiyor. 2021 yılında yapılan seçimlerde Amerikan’ın yanında olanlar parlamentonun çoğunluğunu elde ettiler. Şimdi yine bir seçim olsa, bu sefer aldıkları milletvekili sayısını bir daha alamayacaklarını biliyorlar. Irak’ta seçimlerin tekrarlanmasını isteyen kesimler var, fakat bu kolay bir şey değil. Irak, ikinci bir seçimi daha kaldıramaz. Sadr’da ikinci bir seçimin olamayacağını bildiği için taleplerini kabul ettirmek için meclisten çekilmeyi bir şantaj olarak kullanıyor” diye konuştu.

 

YETERLİ SAYI BULUNMUYOR 

 

İran’ın etkili olduğu tarafın seçimlerin tekrarlanmasını istediğini söyleyen Letîf, “İran, Irak’taki gücünü yitirmek istemiyor. Bunun için daha önce KDP’yi uyarmıştı. İranlı temsilciler Hewlêr’de Mesut Barzani ile görüşerek, Şii tarafının etkisiz kılınmasını kabul etmeyecekleri konusunda uyarmıştı. Bununla birlikte Irak’ta kurulacak olan hükümette Sadr Hareketi’nin de yer almasını istiyorlar. Çünkü Sadr Hareketi’nin güçlü bir destekçisi var. Ne zaman istese, bu gücünü hükümete karşı kullanabilir. Bunun için Şii tarafı Irak’ta bütün partilerin içinde yer aldığı ittifak hükümetinin kurulmasını istiyor ama Sadr Hareketi ise sadece kendilerinin içinde yer aldığı bir hükümet istiyor. Sadr 73, KDP ve Suni Egemenlik İttifakı’nın 91 milletvekili vardı. Bunun yanında bazı bağımsız milletvekilleri ile birlikte toplam 180’e ulaşmıştı. Irak’ta hükümet kurmak için yüzde 50’yi aşmak gerekiyor. Sadr Hareketi hükümeti oluşturacak sayıya erişiyor ama parlamentoyu açacak 220 milletvekilini bulamıyor. Bunun için hükümet krizi derinleşerek devam ediyor” ifadelerini kullandı.

 

TÜRKİYE, İRAN VE ABD’NİN MÜDAHALESİ

 

Sadr Hareketi’nin istifası üzerine İran’ın etkili olduğu partilerin toplandığını vurgulayan Letîf, bu toplantıdan hangi kararların çıkacağının bilinmediğini ifade etti. “Irak hiçbir zaman çoğulcu hükümeti kabul etmedi, hep çoğunlukçuydu” diyen Letîf, sözlerini şöyle sürdürdü: “Hep anlaşmalı hükümet kuruldu. İran, Amerika ve Türkiye’nin müdahaleleri yüzünden Irak’ta hükümet kurulamıyor. Anlaşmalı hükümet kurulsa ve Sadr bu hükümete girmezse sorun oluşur. Amerika tarafı sorun yaratabilir. Tıpkı 2019 çıkarılan iç karışıklıklar ile bütün Irak şehirlerinde hükümete karşı olaylar çıktığı gibi. Bunun için yeni kurulacak hükümette bu kişiler yer almazsa, yarın bir gün yine benzer bir durum ortaya çıkabilir. İran tarafı da Sadr Hareketi olmadan hükümet oluşturmak istemiyorlar, fakat Sadr Hareketi de kendi taleplerini dayatıyor. Bunun için İran Sadr Hareketi’ni yalnızlaştırmak istiyor. Suni cephesini ve Meclis Başkanı Muhammed El Halbusi’yi Sadr Hareketi’nden koparmak ve Sadr Hareketini yalnız bırakmak istiyor. Sadr Hareketi’nin kendini dayatmasını engellemek için böyle yapıyor.”