Anayasa Mahkemesi (AYM), Sincan 1 No’lu F Tipi Kapalı Cezaevi’nde tutulan Mehmet Günhan Baysan’ın günlüğüne cezaevi yönetimi tarafından el konulması ve günlükte yer alan ifadeler nedeniyle kendisine disiplin cezası verilmesinin “ifade özgürlüğü ihlali” olduğuna karar verdi. 

20 Nisan 2018’de, Baysan’ın kaldığı odaya gardiyanlar tarafından baskın düzenledi. Baskın sırasında yapılan aramada Baysan’a ait günlüğe el konuldu. El konulan günlüğü inceleyen idare, Baysan’ın günlüğünde cezaevi idaresi personeline “hakaret” ve “iftara” attığını iddia ederek, 26 Nisan’da tutanak tuttu.

 

AVAREL’E HÜCRE CEZASI

 

Tutanağın ardından Baysan hakkında disiplin soruşturması başlatıldı. İdare, soruşturma nedeni olarak da günlükte gardiyanların bir çizgi film karakterine benzetilmesini öne sürdü. Baysan, günlükte arama yapmaya gelen gardiyanlara, “Avarel” dediğini kabul etti. Bunun üzerine Cezaevi Disiplin Kurulu, Baysan’ın gardiyanları Retkit çizgi filminde yer alan Daltonlar adı verilen hırsızlık çetesinin en aptal üyesi olarak bilinen Avarel ile özdeşleştirdiğini ileri sürerek, Baysan’ın bu nedenle hakaret suçu işlediğini iddia etti. 

Soruşturma neticesinde, Baysan’a 7 gün hücre cezası verilmesi kararlaştırıldı.

 

‘HUKUKA UYGUN’ BULDU

 

Baysan, disiplin cezası ardından Ankara Batı İnfaz Hakimliği’ne itiraz başvurusunda bulundu. Hakimlik, başvuruyu 19 Temmuz 2018’de reddetti. Hakimlik, Baysan’a verilen cezanın mevzuata uygun olduğunu ve hukuka aykırı bir durumun olmadığını ileri sürdü. Ancak Baysan, hakimliğin verdiği karara ilişkin Ankara Batı 1’inci Ağır Ceza Mahkemesi’ne başvurdu. Mahkeme de, hakimliğin kararını yerinde bularak, Baysan’ın itirazını reddetti.

 

AYM’YE BAŞVURDU 

 

Baysan, bunun üzerine 29 Eylül 2018’de ifade özgürlüğünün ihlal edildiği yönünde AYM’ye bireysel başvuruda bulundu. Başvuruda, kendisine yönelik suç iddiasının somut olarak işlenmediğini ayrıca sözlerinin hakaret olmadığını, söz konusu günlüğü kimseyle paylaşmadığını dile getiren Baysan, günlüğün zorla alındığı ve bu zorun hukuka aykırı olduğuna işaret etti. Baysan, günlüğüne el konulmasının özel hayata ve aile hayatına saygı hakkının da ihlali olduğunu belirtti. 

 

BAKANLIK DA CEZAEVİNİ SAVUNDU

 

Baysan’ın başvurusu kabul eden AYM, başvurunun bir örneğini Adalet Bakanlığı’na da gönderdi. Adalet Bakanlığı da, “Avarel” şeklindeki söylemin ahlak ve görgü kuralları çerçevesinde ele alınması gerektiğini ileri sürerek, söylemin “boş insan”, “gereksiz insan”, “soyguncu” ve “aptal” anlamlarında ele alınması gerektiğini iddia etti.

 

AYM: DOKÜMAN DEĞİL, GÜNLÜK 

 

Başvuruyu 26 Temmuz’da karara bağlayan AYM, “düşünceyi açıklamanın anayasada güvence altında olduğuna” işaret ederek, “Günlük olduğu belirtilen dokümanında geçen sözler nedeniyle hakkında disiplin cezası uygulanan başvurucunun ifade özgürlüğüne bir müdahalede bulunulmuştur”diye kaydetti.

 

Cezaevi’nin doküman olarak lanse ettiği notların “günlük” olduğuna dair Baysan’ın beyanına dikkat çeken AYM, ne disiplin kurulu ne de ilk derece mahkemelerin bu hususu dikkate almadığına işaret etti. Günlüğün kişinin yaşadıklarını, duygu ve izlenimlerini tarih ve gün belirterek yazdığı bir yazı türü olduğuna dikkat çeken AYM, ayrıca günlüğün yayınlama amacı taşımadığını da ekledi. AYM, “Söz konusu hakaret oluşturan söz, doğrudan kurum görevlilerine söylenebileceği gibi kurum görevlilerinin arkasından da söylenebilir. Ancak gıyapta işlenecek hakaret fiilinin disiplin cezasına konu edilebilmesi söz konusu hakaret fiilini başkalarının öğrenmesini gerektirir. Somut olayda başvurucunun yazdığı dokümanda yer alan ve başkalarınca öğrenildiği iddia edilmeyen sözlerin sadece bir yazılı belgede yer almasının kurum düzeni ve güvenliği üzerindeki etkisi yönünden hiçbir değerlendirme yapılmadığı anlaşılmıştır” dedi.

 

İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ İHLAL EDİLDİ

 

Ayrıca, somut olayda ilgili idare ve derece mahkemelerinin Baysan’ın eylemi nedeniyle disiplin cezası ile cezalandırılmasının zorunlu bir toplumsal ihtiyacı karşıladığına ilişkin bir gerekçe göstermediğine dikkat çeken AYM, “Başvurucunun ifade özgürlüğüne hücre cezası vermek suretiyle yapılan gerekçesiz bir müdahalenin demokratik toplum düzeninin gereklerine uygun olduğu söylenemez. Anayasa’nın 26. maddesinde güvence altına alınan ifade özgürlüğünün ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir”  diye belirtti.

 

AYM, ayrıca verilen disiplin cezası nedeniyle ortaya çıkan ihlalin ortadan kaldırılması için yeniden yargılamanın yapılması gerektiğine ve Baysan’a 5 bin TL manevi tazminat ödemesine hükmetti.