ANKARA - İran'da Jîna Mahsa Aminî'nin “ahlak polisi” tarafından katledilmesi sonrasında başlayan eylemler güçlenerek sürüyor.

 

İran'da Jîna Mahsa Aminî'nin “ahlak polisi” tarafından katledilmesi sonrasında başlayan ve tüm ülkeye yayılan eylemler, devam ediyor. Ülkede internet kesintisi sürerken, özellikle Rojhilat Kürdistan’ında şiddetli çatışmalar içeren görüntüler servis ediliyor. Farklı insan hakları örgütlerinin rakamlarına göre, en az 20'si çocuk olmak üzere 200'e yakın insan eylemler sırasında katledildi. Gözaltı ve tutuklama sayısı binlerle ifade edilirken, gözaltına alınan çok sayıda kişinin akıbeti bilinmiyor. Kaybedilen kişilerden bir kısmı, zaman içinde ölü bulundu. 

 

KÜRDİSTAN BÖLGESİNE ULAŞILAMIYOR!

 

Büyük ölçüde kadınlar ve gençler öncülüğünde gerçekleşen eylemlere baskı ve şiddet de artıyor. Hafta sonu boyunca öğlen saatlerinden itibaren tüm İran'da eylemler gerçekleşti. Her ne kadar İran içinden kaynaklar, Kürt kentlerinde ve Kürdistan bölgesinde durumun giderek kötüleştiğini ifade etse de bölgeden kaynaklara ulaşılamıyor. Üniversiteler, lise ve ortaokullarda eylemler devam ederken, grev ve eylemlere, öğretmenler ve öğretim üyelerinin yanı sıra işçiler de katıldı. 

 

İnsan hakları örgütleri, Sanandaj'da ikiden fazla eylemcinin hafta sonu başlayan eylemlerde öldürüldüğünü doğruladı. Pazar akşamı itibariyle kentte tansiyon yeniden yükseldi. Öte yandan Tahran'da çekilip sanal medyada yayılan videolar üzerine kentin Naziabad semtinde sert polis müdahalesi gerçekleşti. Eylemler sırasında 2 kişinin daha katledildiği belirtildi.

 

DEVLET TELEVİZYONLARI HACKLENDİ

 

Pazar günü Ali Hamaney'in konuşmasını veren bir devlet kanalı, siber aktivistler tarafından hacklendi. Hamaney'in görüntüsü üzerine çapraz silah ve alevler yerleştiren grup, Hamaney'in konuşmasını bir süre sonra kesintiye uğrattı. Cumartesi günü de bir canlı yayın yine hackerlar tarafından kesilerek ekranda, “Çocuklarımızın kanı ellerinizde” yazısı gösterildi. Başka bir devlet televizyonu yayınında ise “Bize katılın ve ayaklanın” yazısı belirdi. Yazı, Edalat-e Ali (Ali'nin Adaleti) adlı grup tarafından imzalandı. Hengaw, hacklenen başka bir televizyon kanalında da eylemler sırasında katledilen kadınların fotoğraflarının yayınlandığını belirtti. Tahran’da duvarlarda ve billboardlarda “Hamaney'e ölüm” ve “Polis halkın katilidir” yazılamaları yapıldı.

 

İran İnsan Hakları Örgütü (İHR), 30 Eylül'de Belucistan'da bir genç kıza polis şefi tarafından tecavüz edildiği bilgisi sonucunda başlayan eylemlerde ilk etapta belirtilen 36 kişiden sonra, 90 kişinin daha katledildiğini bildirdi. 

 

KISITLAMALARA KARŞI YENİ TAKTİKLER

 

Artan şiddet ve internet kesintisi karşısında eylemciler, direniş mesajlarını kamusal alanlarda yaymak için yeni taktikler geliştirdi. AFP tarafından doğrulanan görüntülerde, Tahran'ın Modares otoyolunda bir üst geçitte çok büyük boyutlarda “Artık korkmuyoruz, savaşacağız” pankartı sallandırıldı. Diğer şehirlerde de üstgeçitlerden pankartlar sallandırılmaya başlandı. Tahran'daki pek çok fıskiye ve süs havuzundaki sulara kırmızı boya karıştırılırken, havuzların kenarlarına “Polis halkın katilidir” ve “Gençlerimizin kanı sizin elinize” yazılamaları yapıldı. 

 

'DIŞ GÜÇLER'

 

Bütün bunlar olurken, dünya çapında İran'daki direnişle dayanışma adına çok geniş katılımlı eylemler düzenlendi. İranlı yöneticiler yine, “dış güçler” ifadesiyle eylemlerin kışkırtıldığını öne sürdü.

 

YAPTIRIMLAR

 

ABD, AB ve diğer hükümetler ise İran'a yeni yaptırımlar getirdi. Kanada, 10 binden fazla İran İslam Devrim Muhafız Kolordusu (IRGC) üyesinin Kanada'ya girişini engelleme planını açıklarken, Kanada Başbakanı Justin Trudeau, IRGC liderliğinin üst düzey kadrolarının yüzde 50'sinin Kanada Göçmenlik ve Mülteci Koruma Yasası ile uygulanan yeni cezalar kapsamında ömür boyu giriş yasakları alacağını söyledi. Almanya ise artan şiddete karşı yaptırımlar üzerinde tartıştıklarını duyurdu. Dünya genelinde dayanışma eylemleri devam ederken, İran dışında yapılan eylemlerde buluşan kitlelerin kendi hükümetlerinden temel talebi, İran'a daha fazla yaptırım uygulanması.

 

HAMANEY YERİNE KİMİN GEÇECEĞİ TARTIŞILIYOR

 

Analistlere göre, 83 yaşındaki Hamaney'in sağlık sorunları da gündemdeyken, İranlı din adamları, eylemlerin nasıl bastırılacağı ve gerekirse Hamaney'in yerini kim alacağı konusunda tartışmalara başladı. 86 üyeli Uzmanlar Meclisi bir sonraki lideri seçme otoritesine sahip olsa da nüfuz sahibi çevrelerde farklı kulisler olduğu analistler tarafından ifade edildi. Uzmanlar meclisi, "Bu yarış hali liderlik içinde kaos yaratıyor. Bu kargaşa içinde ihtiyacımız olan son şey derinleşen bu çatlak. Şu anda asıl mesele İslam Cumhuriyeti'nin bekası" ifadelerini kullandı. The National'a demeç veren bir üst düzey yetkili, "Devlet kademelerinin bir kısmı daha fazla ölümcül güç kullanılmasının İslam Cumhuriyeti'ni geri dönülemez bir noktaya getireceğini düşünüyor" dedi.

 

İRAN GENELİNDEKİ ÖLÜ SAYISI

 

Hafta sonu boyunca Sanandaj'da başlayan eylemler Saqqez, Kirmanşah, Javanrud, Kamiyaran, Bukan ve Mahabad'a yayıldı. Hengaw verilerine göre 8 Ekim'den itibaren Kürt kentlerindeki eylemlerde en az 4 Kürt yurttaş yaşamını yitirirken, 130 kişi de yaralandı. İran İnsan Hakları Derneği (IHRNGO) ise İran genelinde 19'u çocuk olmak üzere 185 kişinin İran rejimi tarafından öldürüldüğünü doğruladıklarını duyurdu. Bölgelere göre dağıtıldığında, ölü sayısının en yüksek olduğu bölgenin Belucistan olduğu vurgulandı. 

 

DAYANIŞMA ÇAĞRISI

 

ABD Başkanı Joe Biden'a 6 Ekim'de açık mektup yazan 20 insan hakları örgütü, Biden'ın dikkatini İran'daki devlet şiddeti ve baskısına çekmişti. Bugün ise 162 feminist örgüt ve çeşitli insan hakları örgütleri bir bildiri yayınlayarak İran'daki direnişle dayanışmalarını dile getirerek, direnişi selamladı. İran'daki devlet şiddetini kınayan ve yayınladıkları bildiride talep ve önerilerine de yer veren örgütler, BM'ye de çağrıda bulunarak şu ifadeleri kullandı: "Aşağıda imzası bulunan bizler, Jina Mahsa Amini'nin haksız yere öldürülmesini protesto ediyor ve İran'ın her yerinde demokrasinin yanı sıra bedensel özerklik ve temel özgürlükler talep eden İranlı kadınlarla dayanışma içinde olduğumuzu ifade ediyoruz. Ayrıca uluslararası örgütlerdeki ve bölgesel gruplardaki feminist kız kardeşlerimizi her şekilde dayanışmalarını göstermeye çağırıyoruz."