İSTANBUL - İstanbul'da tüm saldırı ve baskılara rağmen 44 yıldır Newroz ateşi sönmedi. Farklı inanç ve kültürleri buluşturan kutlamalar bu yıl da kitlesel gerçekleştirilecek.

 

Zalimlerin zulmüne karşı verilen direnişi simgeleyen Newroz'un ateşi, bu yıl “Her der Newroz, her dem azadî” ve “Newroz ateşiyle özgürlüğe” şiarıyla yakılacak. Mereş merkezli depremlerde yaşamını yitirenlere adanan 2023 Newrozu'nda bu yılda da milyonların bir araya gelmesi bekleniyor. Amed'in ardından en görkemli kutlamalara sahne olan İstanbul'da, bu yıl 19 Mart'ta Newroz ateşi yakılacak. Halkların Demokratik Kongresi (HDK) öncülüğünde organize edilen kutlamada, 44'üncü kez ateş yakılacak. 

 

İLK KUTLAMALAR

 

"Halkların bahçesi" olarak nitelendirilen kentte, ilk Newroz ateşi baskıların yoğun yaşandığı 1979 yılından Küçükçekmece’deki İnci Düğün Salonu’nda yakıldı. Burada bir araya gelen bin 500’e yakın kişi, Newroz’un ilk ateşini sembolik de olsa yaktı. 1990’lara kadar ara ara kesintiye uğrasa da Newroz’a katılanların sayısı her geçen yıl arttı. 90’lı yıllarda bölgede yaşanan saldırılar nedeniyle köyleri yakılan yüz binlerce Kürt İstanbul’un birçok noktasına göçe zorlandı. 1991'den 1994 yılına kadar merkezi Newroz’ların kutlanmasına izin verilmezken, halk İstanbul’un tüm meydan ve mahallelerini Newroz alanlarına çevirdi.

 

Takvim yaprakları 21 Mart 1995’i gösterdiğinde ilk kitlesel Newroz kutlanmak istendi. Newroz’u özünden koparmak amacıyla devlet erkanları, “Nevruz” kutlamaları düzenledi. “Nevruz” kutlamaları sadece devlet erkanlarından oluşurken, aynı yıl İstanbul’da binlerce kişi Fatih’te bulunan Saraçhane Parkı’nda Newroz ateşini yaktı. Polisin müdahale ettiği Newroz’da onlarca kişi darp edildi, gözaltına alındı ve sonrasında tutuklandı.

 

KAZLIÇEŞME'DEKİ KUTLAMA

 

Tüm baskı ve engellemelere rağmen kutlamaları mahallelerden çıkartarak, merkezi alanlara taşıyan halk, 1996 yılında Newroz’u Zeytinburnu’nda bulunan Kazlıçeşme Meydanı’nda kutladı. 15 binden fazla kişinin katılımıyla kutlanan Newroz, halkların kardeşliği için de büyük bir umut oldu. Newroz’a katılanlar “Bijî Newroz” sloganı eşliğinde ateşi yaktı.

 

Newroz’un adresi, 1997’de de Şişli Abide-i Hürriyet Meydanı oldu. Halkın Demokratik Partisi (HADEP) öncülüğünde düzenlenen kutlamaya binlerce kişi katıldı. Yöresel kıyafetlerle kutlamalar katılan yurttaşlar, “Nevruz” politikalarına karşı "Newroz halkındır" mesajı verdi. 1998’de Newroz yüzbinlerin katılımıyla Zeytinburnu Kazlıçeşme Meydanı’nda kutlandı.

 

KOMPLOYA KARŞI İSYAN ATEŞİ

 

1999 Newrozu’nda birçok semtte binlerce kişi, aynı yılın 15 Şubat’tında uluslararası bir komployla Türkiye’ye getirilen PKK Lideri Abdullah Öcalan’a özgürlük talebi için sokaklara çıktı. İstanbul’un dört bir yanında “isyan ateşi” diye adlandırdıkları Newroz ateşleri yakıldı.

 

Newroz, 2000’li yıllarda toplumun farklı çevrelerinin de katılımıyla daha kitlesel olarak kutlanmaya başlandı. Valilik yasağına rağmen 2000’deki kutlamaların adresi Şişli’de bulunan Abide-i Hürriyet Meydanı oldu. Alana akan binlerce kişiye sert müdahalede bulunan polis, onlarca kişiyi yaraladı, yüzlercesini de gözaltına aldı. Alanda Newroz’u kutlayamayan halklar, aynı gece İstanbul’un birçok noktasında Newroz ateşi yaktı. 

 

HALK YASAĞI DİNLEMEDİ 

 

Yasak 2001 yılında da devam etti. Ancak halk yasağı tanımayacağını açıklayarak, sokaklara taşan şiddete rağmen, belirlenen Kazlıçeşme Meydanı’na akın etti. Meydana çıkan birçok noktada binlerce polis, Topkapı ve civarında halka müdahale etti. Gün boyu halk ile polis arasında birçok noktada çatışmalar yaşandı. Yaralananlar ve gözaltına alınanlar oldu ancak aynı günün akşamı bir kez daha mahallelerde ateşler yakıldı, halaylar çekildi. 

 

TÜM İLÇELERE YAYILDI

 

2002 yılındaki Newroz kutlamaları, İstanbul Valiliği tarafından yasaklandı. Yasaklamaya rağmen sokaklara çıkan kitle, Cevizlibağ, Topkapı ve Aksaray güzergahında bulunan ana yolları trafiğe kapattı. Sloganlar ile bu güzergahta yürüyüş yapan on binlerce kişi, Topkapı’da bir araya gelmek istedi. Kitleye müdahale eden polisler, yaklaşık 500 kişiyi gözaltına aldı. Diğer yıllarda olduğu gibi halk, geçmiş yıllarda olduğu gibi İstanbul’un tüm ilçelerinde Newroz ateşini yaktı. 

 

'ÖCALAN SİYASİ İRADEMDİR'

 

2003'ten sonra Newroz'un İstanbul'daki adresi, Zeytinburnu'nda bulunan Kazlıçeşme Meydanı oldu. Bu Newroz'da Kürt Sorunu’nun çözüm talepleri dile getirilmekle beraber, diğer yıllardan farklı olarak savaş karşıtlığı ve Irak'a müdahale protesto edildi. 

 

2004 Newrozu, 90’lı yıllardan bu yana kutlanan en kitlesel Newroz oldu. Kazlıçeşme’de yapılan Newroz mitingine 80 bine yakın kişi katıldı. Yıllar boyunca Kürtlerin meydanlardaki barış çağrıları, 2004 yılında da tekrarlandı. Ancak 2004 Haziran'ında çatışmalar yeniden başladı. Bu tarihlerde aynı zamanda Öcalan'ı siyasi irade olarak kabul eden sloganlar öne çıktı. Buna dair yapılan kampanya sonucu 3,5 milyon kişi, Öcalan'ı irade olarak kabul ettiğini beyan etti. 2005-2006 Newroz kutlamalarına katılan yüzbinler, "Öcalan'ı siyasi irade olarak kabul ediyor musunuz?" sorusuna hep bir ağızdan “evet” cevabını verdi.

 

'ÊDÎ BESE' HAMLESİ

 

2007 yılı kutlamalarına, Öcalan'a yönelik baskılar, tecrit ve zehirlenme iddiaları damga vurdu. Kazlıçeşme Meydanı'nı dolduran yüzbinlerce kişi, Öcalan için "Sağlığı sağlığımızdır" sloganı attı. Aynı zamanda “Demokratik Konfederalizm” ilanı meydanlarda yapıldı. 2008 Newrozu'na, "Êdî Bes e" hamlesi damgasını vurdu. Yerel seçimlere denk gelen ve milyonlarca kişinin katıldığı 2009 Newroz kutlamaları sonrası, binlerce siyasetçinin gözaltına alındığı ve "siyasi soykırım" olarak nitelendirilen “KCK operasyonları"nın startı verildi. 

 

'YA ÖZGÜRLÜK YA ÖZGÜRLÜK'

 

2010 yılına gelindiğinde İstanbul coşkulu bir kutlamaya daha sahiplik yaptı.. Kazlıçeşme Meydanı'nda yüzbinler bir araya geldi. Kürt, Türk, Ermeni, Süryaniler başta olmak üzere farklı kimlik ve inançlardan birçok kesim, kutlamalarda yer aldı. Yüzbinler, Terörle Mücadele Kanunu’nun (TMK) kaldırılmasını, askeri ve siyasi operasyonların durdurulmasını, Kürt sorunun diyalog ve müzakere ile çözümünü haykırdı. Demokratik Kent Konseyi'nin organizasyonuyla 2011 yılında İstanbul Kazlıçeşme'de, “Ya özgürlük ya özgürlük” sloganıyla Newroz kutlandı. Kutlamalarda renkli görüntüler ortaya çıktı.

 

HACI ZENGİN YAŞAMINI YİTİRDİ

 

2004 yılından 2011 yılına kadar Kazlıçeşme Meydanı’nda kutlanan Newroz, 2012’de birçok yerde olduğu gibi İstanbul’da da yasaklandı. Yasaklı olmasına rağmen Topkapı Meydanı’nda bir araya gelen on binlerce kişi, Kazlıçeşme Meydanı’na yürümek istedi. Alana ilerleyen on binlere polis saldırdı. Saldırı sonrası birçok semtte çatışmalar yaşandı. Barış ve Demokrasi Partisi (BDP) Arnavutköy İlçe Örgütü yöneticisi Hacı Zengin, atılan gaz bombasının kafasına isabet etmesi sonucu hayatını kaybetti.

 

YÜZBİNLERDEN MİLYONLARA 

 

2013, 2014 ve 2015’te, kutlamaların adresi bir kez daha Kazlıçeşme oldu. 2013 Newroz’una Öcalan’ın Demokratik Çözüm Süreci’ni başlatan mektubu damgasını vurdu. Milyonların “Bijî Newroz” sloganları kutlamalara damga vurdu. Bu yıllar, Kürdünden Türküne, Çerkesinden Pomakına, işçisinden kadınına kadar tüm kesimlerin katıldığı kutlamalara sahne oldu.

 

HAFTAYA YAYILAN KUTLAMALAR 

 

2016 yılında tüm ülkede olduğu gibi İstanbul’da da Newroz, baskı ve abluka altında kutlandı. Bakırköy Halk Pazarı’nda “Her yer Newroz, her yer direniş” şiarıyla kutlanması planlanan Newroz, valilik tarafından yasaklandı. HDP binalarının abluka altına alınması ve tüm yolların kapatılmasına rağmen halk, Newroz alanına girmeye çalıştı. Polisin müdahalesi ardından Newroz İstanbul’un tüm ilçelerinde bir hafta boyunca kutlandı. Newroz kutlamalarında “öz yönetim” direnişleri selamlandı.

 

'MUTLAKA KAZANACAĞIZ'

 

İstanbul Newrozu, 2017 yılında Kartal Meydanı’nda kutlandı. Merkezi bir konumda olmayan Kartal Meydanı’na iznin çıkması, “Newroz’a katılımın düşük olması için burası verildi” şeklinde yorumlansa da on binlerce kişi, Kartal Meydanı’nı hınca hınç doldurdu. "Mutlaka kazanacağız" sloganıyla gerçekleşen Newroz kutlamasında bir kez daha talepler dile getirildi. 

 

EFRÎN VE TECRİDE TEPKİ

 

2018’deki Newroz’un adresi Bakırköy’de bulunan Halk Pazarı alanı oldu. "Newroz direniştir, faşizme karşı halkların baharıdır" şiarıyla kutlanılan Newroz’da, Türkiye’nin Efrin’e yönelik saldırılarına tepki büyük oldu. Yüz bini aşkın kişinin katıldığı Newroz’da, Efrîn'e dönük saldırılar ile Öcalan üzerindeki tecrit protesto edildi.

 

AÇLIK GREVLERİ DAMGA VURDU

 

2019 Newroz’u, "Mutlaka kazanacağız, tecridi kıracağız” şiarıyla Bakırköy Halk Pazarı’nda kutlandı. Bu Newroz’da PKK Lideri Abdullah Öcalan üzerinde devam eden tecridin kaldırılması talebiyle Demokratik Toplum Kongresi (DTK) Eşbaşkanı Leyla Güven’in öncülüğünde cezaevlerinde başlayan açlık grevlerine dikkat çekildi. 

 

Yüzbinlerin katılımıyla kutlanan Newroz'da, tecridi protesto etmek için Gebze Kadın Kapalı Cezaevi'nde yaşamına son veren Ayten Beçet'in geride bıraktığı mektubu okundu. Yüzbinler ise, “Bizlere düşen, tecridi kırmak için bedenini açlığa yatıranların kararlılığını kitleselleştirmektir” mesajı verdi.

 

RUHA DÖNÜŞTÜ

 

1979’dan 2019’a kadar tüm engelleme ve müdahalelere rağmen kutlanılan İstanbul Newrozu, 2020 yılında koronavürüs engeline takıldı. "Adalet, demokrasi, özgürlük için" şiarıyla kutlanması planlanan Newroz, salgın nedeniyle iptal edildi. Fakat halklar, salgına rağmen tıpkı 1990’lı yıllarda olduğu gibi ev ev, mahalle mahalle yaktıkları sembolik ateşlerle Newroz’u kutladı. 

 

2021 Newrozu, 30’u il olmak üzere toplam 61 merkezde kitlesel bir şekilde kutlandı. Yüzbinlerin katılımıyla "Newroz ateşiyle direnelim, özgürleşelim" şiarıyla Yenikapı Meydanı’nda kutlanan Newroz’a, toplumun tüm kesimleri katıldı. PKK Lideri Abdullah Öcalan üzerindeki tecride karşı öfkenin doruğa çıktığı kutlamalarda, HDP'nin kapatılması, İstanbul Sözleşmesi'ne tepkiler öne çıktı. “Öcalan’a özgürlük”, “Bê Serok jiyan nabe” ve “Bijî Serok Apo” sloganları sık sık atıldı. Gençlerin açtığı "Güneşimize selam, direnişe devam” pankartı, yüzbinler tarafından büyük bir coşku ile karşılandı.

 

HALKLAR BAHÇESİ 

 

2022’de kutlamalar, 20 Mart'ta “Dem dema serkeftinê ye (Şimdi kazanma zamanı)” şiarıyla Yenikapı Meydanı’nda kutlandı. HDK öncülüğünde hazırlıkları haftalar öncesinden başlayan Newroz’a, katılım bir önceki yıla oranla daha fazla oldu. Yüzbinler, renkleriyle Newroz alanını doldurdu. 

 

MA / Mehmet Aslan