Adalet Bakanı Yılmaz Tunç, 2025 bütçesi görüşmelerinin sürdüğü Plan ve Bütçe Komisyonu’nda 28 Kasım’da yaptığı sunumda, Türkiye’de 406 cezaevinin bulunduğunu aktardı. Tunç, 11 cezaevi yapımının sürdüğünü ve 2025 için 21 cezaevi projesinin ise etüt edildiğini söyledi. Tunç, ayrıca cezaevlerine dair “Çağdaş infaz rejimine uygun yapılar” açıklaması yaptı. Tunç'un övdüğü cezaevleri, en çok hak ihlalin yaşandığı yerlerin başında geliyor. Yeni yapılan cezaevleriyle tutsaklara dönük tecrit derinleştirilirken, yaşanan ihlaller nedeniyle neredeyse her gün bir kişinin cansız bedeni cezaevlerinden çıkıyor. 

 

'SORUNU ÇÖZMEZ, DERİNLEŞTİRİR'

 

Özgürlük İçin Hukukçular Derneği (ÖHD) Amed Şubesi Hapishane Komisyonu üyesi Ferat Köçeroğlu, birçok ihlalin yaşandığı ve sayısı her yıl arttırılan cezaevlerini değerlendirdi. Köçeroğlu, Türkiye’de bulunan 406 cezaevinin maksimum kapasitesinin 299 bin kişi olduğunu ancak 2024 Aralık ayı itibariyle 350 bini aşkın hükümlü ve tutuklunun bulunduğunu aktardı. Köçeroğlu, "Hal böyle olunca Adalet Bakanı da çözüm olarak yeni cezaevlerinin açılması noktasında görüş bildiriyor. Ancak ne cezalandırma pratiğinde ısrar ne de yeni cezaevleri mevcuttaki sorunların çözümüne katkı sağlamayacak. Aksine bu sorunları daha da derinleştirecektir" diye kaydetti.

 

'ÖVÜNÜLMEMELİ, YAKINILMALI' 

 

Köçeroğlu, cezaevlerinin toplumun farklı fikir ve görüşteki kesimlerine karşı "caydırıcı bir korku unsuruna" dönüştürülmek istendiğini söyledi. Köçeroğlu, cezaevlerinin kapasitesi ve tutuklu sayısına işaret ederek, "Bu sayı AB ülkelerinin tamamında bulunan mahpus sayısının ortalamasından bile fazladır. Adalet Bakanı, yeni cezaevleri açmak yönünde irade belirtmek yerine var olan cezaevlerini azaltmak yönünde irade göstermeli. Cezaevlerinin fazlalığı ileri ve çağdaş toplumlarda övünülecek değil, yakınılacak bir konudur” şeklinde konuştu.

 

S VE Y TİPİ CEZAEVLERİNDEKİ DURUM

 

Köçeroğlu, özellikle S ve Y Tipi cezaevlerinin kalabalık ve kötü koşullardaki koğuşların ortadan kaldırılması amacıyla kurulduğunu, ancak var olan tablonun belirtilen amaçla aynı olmadığını söyledi. Köçeroğlu, "Bizim şahit olduğumu; beyan edilenin aksine mahpuslar daha kötü koşullara maruz bırakılıyor. Bu tip cezaevlerin mahpusların tekrardan topluma kazandırılması amacından ziyade katı ve sert tecrit yöntemleriyle baskılanmaya ve sindirilmeye çalışıldığı ortamlar olduğudur" diye kaydetti. 

 

S ve Y Tipi cezaevlerinin "kuyu tipi cezaevleri" olarak nitelendirildiğine dikkati çeken Köçeroğlu, söz konusu cezaevlerinde tutsakların güneş ışığı görmediğini, cezaevi yapısının insan psikolojisine ağır zarar verdiğini söyledi. Yine sosyal aktivite ve çeşitli eğitim faaliyetlerinin olmadığına dikkati çeken Köçeroğlu, yeni cezaevleriyle mevcut sorunların hafifletilemeyeceğini vurguladı. Köçeroğlu, "Mevcut sorunların çözümüne ilişkin yapıcı ve gerçekçi adımlar atılmadan girişilen her yeni cezaevi macerası, mahpuslar yönünden ciddi insan hakkı ihlallerine sebebiyet verecek" dedi. 

 

CEZAEVLERİNDEKİ TECRİT

 

S, Y ve Yüksek Güvenlikli cezaevlerinin esas amacının tutsakları tecrit altında tutmak olduğunu söyleyen Köçeroğlu, tutsakların tecrit nedeniyle çeşitli sağlık sorunları yaşadığını ifade etti. Köçeroğlu, şunları söyledi: "Mahpuslar bu cezaevlerinde gökyüzünü ve güneşi görmekten mustarip. 24 saat kamera ile gözetlenen tek kişilik hücrelerde tutuluyor. Cezaevleri yönetimlerinin katı ve sert tutumlarından ötürü insan hakkı ihlalleri yaşanıyor. Buna dair gerek mahpusların gerek avukatlarının başvuruları sonuçsuz kalmaktadır. Bu sebeple yeni açılacak cezaevlerinin de mevcut sorunları artıracağı su götürmez bir gerçektir."

 

Cezaevine olan ihtiyacın minimalize edildiği bir toplumsal iklimin inşa edilmesi gerektiğini vurgulayan Köçeroğlu, "Cezaevlerinde yaşanan ağır tecrit politikalarının bugün evlerimize kadar ulaşabilmesinin esas nedeni, dün göstermemiz gereken tepkiyi gösteremememiz ve mücadeleyi eksik yürütmemizden kaynaklanmaktadır. Ancak bugün etkili ve gerçekçi bir şekilde bu sorunların üzerine gidersek yarını kurtarabiliriz. Aksi takdirde tüm ülkenin büyük bir yüksek güvenlikli cezaevine dönüştüğüne şahit olacağız" dedi. 

 

MA / Rukiye Adıgüzel