STENBOL - Armanca rêgezê yek ji mezintirîn dîroka Tirkiyê hat danîn 65 sal derbas bûn ku bûyerên 6-7ê îlonê ye. Rojnamevan Mihail Vasiliadis şahidên wan rojan diyar kir ku siyaseta dewletê ya di derbarê hindikahiyan de îro jî berdewam dike û îro jî ew bûyer li ser civakê pêk tên.
Di ser bûyerên 6-7'ê Îlona 1955'an de 65 sal derbas bûn. Ev bûyer li dijî xeyrîmuslîman pêk hatin û tê de Ermenî û Cihû, nemaze Yewnanî hatin qetil kirin û milkên wan li Stenbolê hatin talankirin. Raporek asparagus a rojnameya Ekspres a Stenbolê, nêzîkê hikûmetê, dibêje ku "Mala Ataturk li Selanîkê ji hêla Grekan ve hate bombebaran kirin" bû destpêka êrişa ser mal û warên xebatê yên Grek, Ermenî û Cihûyên ku li Stenbolê dijiyan.
Rojname bi tîrajeke normal a dora 20 hezar, du demjimêr berî destpêkirina bûyeran hat çapkirin û wê rojê 290 hezar hate firotin. Li dijî kesên ne misilman rêxistin kirin, endamên Komeleya Tirkên Qibrisê yên Tirk çalakî li dar xistin da ku rojnameyê li seranserê Stenbolê belav bikin û raya giştî bikişînin ser.
BÎLANÇOYEK GIRAN LI PEY XWE HIŞTIYE
Dûv re, bi hezaran kesên ku di 6-7ê îlonê de bi mêş, tîr û daran ketin kolanan, li navçeyên ku lê dijiyan, nemaze Beyoglû, ku bûyer lê qewimîn, mal û warên ne-Misilmanan talan û wêran kirin. Li gorî çavkaniyên fermî, di bûyeran de 11 kes mirin û li gorî rapora rêxistina Watch Helsinki 15 kes mirin. Dîsa, li gorî hejmarên fermî 30 kes û li gorî hejmarên nefermî 300 kes birîndar bûn. Gava ku li gorî jimarên fermî jimara jinên tacîzî wan hatiye kirin 60 bûye û ev hejmar di rastiya xwe de gihîştiye 400'î.
4 hezar û 214 xanî, hezar û 4 kargeh, 73 dêr, 1 kenîse, 2 keşîşxane, 26 dibistan û 5 hezar û 317 kargeh di nav wan de kargeh, otêl hatin şewitandin. Tiştên pîroz ên hundirê dêran jî hatin rûxandin, 73 dêrên Ortodoksên Grek ên li Stenbolê bi tevahî hatin şewitandin.
Ev yek piştî hezaran Yewnanî û malbatên din ên ne-Misilman ên ku neçar man ku ji Tirkiyê koçber bibin pêk hat.
BAYAR GOTIBÛ BI ZANEBÛN E
Daxuyaniya Serokomarê wê demê Celal Bayar, ku piştî bûyeran hat Beyoglû û gotibû "Ez difikirim ku me doz winda kir." Bayar diyar kiribû ku bûyer bi zanebûn hatine plankirin.
POLÎTÎKAYÊN HELANDINÊ
Her çend bi ser bûyerê re 65 sal derbas bûn jî, ew hîn jî di bîra xelkê de ne. Rojnamevan Mihail Vasiliadis, yek ji şahidên bûyerên 15-16'ê îlonê tekez dike ku ne mumkune ku meriv bi bûyerên 6-7-ê îlonê re tenê mijûl bibe. Vasiliadis destnîşan kir ku ev bûyer yek xelekek in ku li pey hev pêk hatine û got: "Ev zincîra han zinncîreya bernameya helandinê ye ku di 1922'an de dest pê kir û heya roja me ya îro dom kir."
SEKNA DEWLETÊ NEGUHERIYE
Vasiliadis diyar kir ku bernameya helandinê ji hêla xebatkarên bingehîn ên serdema yekem a komarê ve hate amadekirin û pêş xistin ku gelê Yewnanîstanê ku bi pevguheztinê re ji Anatoliyê vekişiyaye jî hewl didin ku wan ji Stenbolê tune bikin. Vasiliadis got hin xelekên bernameya helandinê nehatine dîtin, got ku ev rewş bi bûyeran re tê bikaranîn. Vasiliadis got: “Ya yekem û ya herî girîng marjînalbûn e. Çima yên ku pêşî li marjînalbûnê ketin wusa fikirîn, paşê ew bi vî rengî bû perçeyek jiyanê. Ji wê rojê heta îro sekna dewletê neguherî ye."
MA / Kadîr Guney