STENBOL - Nivîskarê kurd Firat Can piştî 11 salan ji hepsê hat berdan. Can dibêje her ku wî li hepsê nivîsandiye azad bûye û piştî hatiye berdan ew çûye wan darên ku pir bêriya wan kiriye, hembêz kiriye.
Nivîskarê kurd Firat Can ê li Girtîgeha Denîzliyê ya Tîpa T girtîbû di 13'ê mijdarê de hat berdan. Can ê ku di sala 2010’an de bi îdiaya "endamê rêxistinê ye” hatiye girtin. Zêdeyî 11 salan di girtîgehên wek Hatay, Edene, Enqere, Antalya û Denîzliyê da ma. Can di dema binçavkirinê de bi gelek binpêkirinên mafan re rûbirû maye. Li gel şeş mehin cezayê wî qediyaye jî lê nedihat berdan. Berdana wî bi derengî ket. Can dema xwe ya li hepsê veguherand firsendekê û pirtûkên "Umuda Bir Ülke(Welatek Ber Bi Hêviyê Ve)" û "Hep Mavî Kal (Her Tim Şîn") nivîsand. Can pêvajoya heyama 11 salan ji Ajansa Mezopotamyayê (MA) nirxand.
MIL ŞIKANDÎ AVÊTIN HUCREYÊ
Can diyar kir ku zêdeyî 6 salan di girtîgeha Denîzliyê de maye û dema sewqî vir hat kirin rastî lêgerîna tazî hat û ji ber li dijî vê yekê derketiye destê wî yê çepê hatiye şikandin. Can wiha dibêje: "Bi vî awayî ez avêtim hucreyê. Nêzî 15 rojan ez di hucreyê de mam. Pişt re ez çûm qawîşa ku siyasetmedar lê bûn. Heqaret li me dikirin. Rojekê dema ku ew diçûn jimartinê li beşê jimartin ferz kirin. Em li dij derketin. Di jimartinê de gardiyanan dema em jimartin gotin '14 dewar'. Nîqaş derket. Di pêvajoya pandemiyê de ev binpêkirin zêde bûn.”
BINPÊKIRIN
Can da zanîn ku bi zêdebûna binpêkirinên mafan re xebatên wan ên civakî hatin astengkirin û wiha got: "Me nikarîbû çalakiyên xwe yên weke werzîş, atolye, rûniştina bi hev re bikin. Destûr nedan ku em bi parêzerên xwe re hevdîtinê bikin. Tenê em dikarin bi hev re têkiliyê deynin. Malbatên me, pêkanîn bi temamî keyfî bûn, nameyên me nehatin dayîn û gelek nameyên me bi vî awayî winda bûn, barên me jî nehatin teslîmkirin, nexweşxane. Dema ku em birin, her tim ji aliyê gardiyanan ve em tehrîk dikirin."
ASTENGKIRINA BERDANÊ
Can anî ziman ku tevî ku înfaza wî bi dawî bûye jî ji ber cezayê "poşmaniyê" qebûl nake û ji ber vê yekê 6 mehên din girtî ma û wiha got: "Desteya Çavdêriyê ya Rêveberiyê bi pêkanînên kêfî înfaza min taloq kir. Ez birim dadgehê. Xizmeta derûnî-sosyal beriya cezayê min bi dawî bibe. Li her derê wêneyên leşkeran hebûn. Ne wek xizmeta psîkolojîk bû. Li wir poşmaniyê li min ferz kirin, lê min qebûl nekir. Li desteya çavdêriyê ji min pirsîn ka dewlet ji bo we çi ye. Bi pirsên bêbingeh hewl dan min provoke bikin."
WELATÊ AZAD NIVÎSAND
Can diyar kir ku di pêvajoya girtîgehê de tişta herî mezin destek daye wî nivîsandibûn bû û wiha behsa pêvajoya dest bi nivîsandinê kir:: "Dema ku ez di girtîgehê de bûm difikirîm. Mirov ji bo çi dijî? Min şahidiya gelek demên cuda ya jiyana xwe kir. Ez fikirîm ku divê ez li ser wan kêliyan û mirovan binivisîm. Nivîsandin ji bo min derman bû, her ku dinivîsim. Ez azad bûm. Ji ber ku min hem deynê xwe yê li hember civaka xwe bida û hem jî kêliyan ragihînim. Min şahidiya mirov û rastiyên gelê kurd nivîsand. Di pirtûka xwe ya yekem de min welatekî azad vegot. Ji ber ku xeyala min ew bû ku zarokên kurd li welatekî azad bijîn."
‘MIN JINA BERXWEDÊR VEGOT’
Can anî ziman ku armanca wî ew e ku bi wêjeyê azadiya xwe îfade bike û got: “Gelê kurd gelekî ku azadiyê heq dike ye. Zarokên kurd kenandinê heq dikin. Lê li pêşiya me dewleteke barbar heye. Nahêle zarokên me jî bikenin. Di pirtûka xwe ya duyemîn de ez ji jineke li ber xwe dide vedibêjim. Ji zarokatiya xwe heta şehadeta xwe behsa jiyana xwe dike. Pirtûk bi piranî jin bûn û gelek kesan xwe di van pirtûkan de dîtin. Ger pirtûk bigihîjin armanca xwe, ev yek wê min kêfxweş bike.”
Can anî ziman ku derbarê pirtûkên ku nivîsandine de biryara desteserkirinê nehatiye dayîn jî û wiha got: “Nedayîna pirtûkê ji bo nivîskarekî mîna ku zarokekê nedin dayika wî/wê.”
TIRSA JI FIKRÊN AZAD
Can bal kişand ser zextên li ser wêjeya kurdî û zimanê kurdî û got: “Dewlet ji kesên ku ‘ramanên azad’ dinivîsin ditirse. Ew nivîskarên ku dê fikrên azad ji raya giştî re ragihînin in. Eger nivîskarek vê erkê baş bi cih bîne, tê cezakirin. Di dîroka kurdan de cihên krîtîk hene ku divê bên nivîsandin. Dewlet ditirse ku ev bên nivîsandin. Ji ber vê yekê nivîskar tên girtin. Lê nikarin pêşî li nivîsandinê bigirin. Ji ber ku cihê nivîsandinê tune ye. Ferq nake, her tişt di mejî û dil de diqede. Ger mejî û dil azad bin, hûn ê azad jî bijîn. di hucreyê de ger tu azad nebî, li serê çiyê jî tu ê girtî bibî, ger fikrên te azad bin, tu di nav çar dîwaran de binivîsî, dê fikrên te derkevin holê, ji ber vê yekê min nivîsand.”
‘WÊJE ÇAV Û GUHÊ CIVAKÊ YE’
Can diyar kir ku edebiyat çav û guhên civakê ye û wiha got: "Pêvajoya çareseriyê ji bo kurdan girîng bû. Yên ku di wê serdemê de bûn şahid dikarin axaftin û hevdîtinan bikin û ji raya giştî re ragihînin. Tiştekî binivîsîne, ev kêmasiyek e, di civaka kurd de girîng e, geşedan nayên nivisandin, her civakek nivîskarê xwe hildiberîne, ew nivîskar tenê di wê civakê de ye, bûyerên civakî yên pir girîng ên li ser civaka kurdî, divê bibin mijara wêjeyê. Divê di edebiyatê de cih bigire. Dewlet gelek caran êrişî çanda kurdî dike. Mijarên ku dê civakê derxîne pêş, lê mijarên ji bo zarokan nayên afirandin. Encamên ku ji populîzmê dûr nakeve ye. Nivîskar divê tiştên li pêşberî civakê hatine kirin berhev bike û pêşkêş bike. Bi awayekî ku mirov ji 7 salî heta 70 salî bixwîne, bi civakê re bixwîne.”
‘MIN DARÊ HEMBÊZ KIR’
Can ê di hepsê de ji xwe re xeyalan çêkiribû jî parve kir û got: “Yek ji wan xeyalan jî hembêzkirina darekê bû. Min pisîkê maç kir. Mirov di girtîgehê de bêriya gelek tiştan dike. Dar, berx, sohbeta germ, stêrk. Girtî ne tenê mirovan ji malbat û civakê vediqetîne. Di hundir de ji min pirsîn, 'Tê çi bikî gava tu derkevî derve?' Min got ez ê darekê hembêz bikim û pisîkekê maç bikim. Dema ku ez hatim berdan, min darek hembêz kir. Ji bo gelek kesan tiştek tune. Lê ji bo min pir wate ye, dest dan û bêhnkirina wan pelan. Min li stêran temaşe kir. Gelek hestên cihêreng bi min re çêbûn. Heval di hundurê xwe de helbet bêyî azadiyê mirov nikare kêfa azadiyê bike. Dîsa jî piştî demek dirêj dîtin û hîskirina wan xweş bû."
MA / Mehmet Aslan - Mahmut Altintaş