Di rojeva raya giştî ya cîhanê de operasyona Rûsyayê ya li dijî Ûkraynayê heye. Di vî şerî de hişê mêraniyê bi bedena jinê ku yek ji komên herî mexdûr ên şer e, careke din derket holê. Li gel nêzîkatiyên mêrane yên wekî "Em penaberên jin ên Ukraynayî qebûl bikin" di medyaya dîjîtal de, danasîna wêneyên jinan bi sernavê "Bedew, balkêş û leşkerên Ukraynayê" li hin malperên nûçeyan careke din zayendperestiya heyî anî rojevê.

 

Lê belê wêraniya şer herî zêde bandorê li jin û zarokan dike û bi tundî û destdirêjiyê re rûbirû dimînin. Rojnamevana Amerîkî Lindsey Snell ku şahidiyê ji şerê Sûriyê re kir û lêkolîner û rojnamevana Amerîkî Meghan Bodette ku li ser jinên li hawîrdora şer û jinên winda yên Projeya Efrînê hem şahidiyên xwe û hem jî çîrokên jinên li herêmê dijîn parve kir û serpêhatiyên xwe ji Ajansa Mezopotamya (MA) re vegotin.

 

ŞAHDIYA ROJNAMEVANEK

 

Rojnameger Lindsey Snell bal kişand ser Îdliba ku di bin kontrola komên wekî El Qaîde û Heyet Tehrîr El Şam (HTŞ) de ye û herêmên di bin kontrola Tirkiye û Artêşa Neteweyî ya Sûriyeyê de ye û diyar kir ku jinên ku di bin zextan de li van herêman jiyana bindestiyê dimeşînin. Snell da zanîn ku ew bi dilxwazî ??çûye herêma şer û got: “Ne pesindar e ku rojnamevanek bikeve qada şer, çend hefteyan bimîne û bi çîrokên ku dê bi mêrxasî pesnê xwe bidin vegere, lê ji bo gelek rojnamegeran ev yek dewlemendî ye. Çêkirina van şeran jî nikare bi serpêhatiyên sivîl û jinên ku bi xwe şerê wê herêmê tecrube kirine, di wî şerî de asê mane, cihê ku biçinê nemaye. Ez rojnamevanek rojavayî me, ji ber vê yekê tiştên ku destûr ji min re hat dayîn (tiştên ku dixuya yên sivik mîna bi mêran re di otomobîl û malan de bûn) ew tiştên ku jinên herêmî destûr nedidan ku bikin. Ku bibêjim van şehadetan bi vî awayî zirar daye min û ji bo min bûye travmayek, dê ev êşa ku li wir diqewime biçûk binirxîne."

 

TARÎTÎ TÊKÇÛ 

 

Snell da zanîn ku li herêmên di bin dagirkeriya komên weke El-Qaîde û HTŞ'ê de, bi tenê ew qas jin di wezîfeyên hikûmetê de hene ku ev tenê nîşanek e û wiha got: "Di rastiyê de, jinên li van herêman neçar in ku destûrê bigirin ku heta derkevin. Di malê de rastî îstîsmara malbatê tên. Jinên ciwan bêyî xwendin û nivîsandinê jî mezin dibin. Li van herêman pêwîstî û hewcedariyên kur di ser keçan re derbas dibin. pirsgirêk ji ya ku ji derve xuya dike. Ew tarîtiyek e ku bi domdarî nûve dibe." 

 

HERÊMA KU KURD LÊ NE 

 

Snell bal kişand ser rewşa herêmên di bin kontrola kurdan de û got: "Jin li vir xwedî hêzeke xweser in. Li herêmên ku kurd lê dijîn, pozîsyona jinan bi tevahî cuda ye. Jin xwedî helwesteke siyasî û girîng in. Mewziyên leşkerî li herêmên Rêveberiya Xweser a Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê hene. Wekhevî ji gelek deverên cîhanê zelaltir e."

 

PIŞTÎ DAIŞ'Ê 

 

Snell wiha behsa piştî têkçûna DAIŞ'ê ya li herêmê kir: "Gel serbilind bû û rehet bûn. Ji ber ku ji zexta rêxistina terorê rizgar bûn, beşa alîkariyê ne sosret e. Lê çavên wan bi serbilindî dibiriqîn û ev yek pir bandor li ser mirovan kir. Dibe ku ji bo kesên ku dojehê nedîtî ne aqil be, lê di her pêşveçûnek piçûk de kêfxweşiyek hevpar hebû, wek çakkirina rêyekê an vekirina pirtûkxaneyekê. Dema ku DAIŞ têk çû û hat jinavbirin. Min dilxweşî di çavên jinên herêmên dagirkirî de dît. Lê divê ez vê yekê jî bibêjim ku hemû jinên li herêmê, Tirkiyeyê dijîn, baş dizanin ku bi tehdîda êrîşên leşkerî dikarin vegerin destpêkê."

 

REVANDINE Û TESLîMÎ TIRKIYÊ KIRINE 

 

Snell da zanîn ku dema ew nûçeyên li herêmê dişopand ji aliyê Eniya El Nûsra ve hat revandin û pişt re radestî leşkerên Tirk hat kirin û bi bîr xist ku bêyî parêzer û bê werger li girtîgeha Hatayê hatiye girtin. Snell anî ziman ku ji nêzîkatiya hevrêyên xwe yên rojavayî li şûna çend mehên reş ên ku li vir jiyaye, ew êşiyaye û got: "Piştî ku ez ji girtîgehê derketim, min dît ku gelek hevalên min bi gotina ku Tirkiye di girtinê de rast e, min şermezar kirin. Weke rojnamegerekî vê yekê di min de bêbawerî çêkir."

 

ARMANCA EWIL JIN IN 

 

Lêkolîner û rojnameger Meghan Bodette diyar kir ku piraniya pêkhateyên Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê di bin gefê de ne destpêkê êrişî jinan kirin û wan weke "mexdûr" dîtin û got:"Hemû cîhanê hovîtiya DAIŞ'ê ya li Sûriye û Iraqê li dijî jin û keçan dît. Milîsên girêdayî wê êrîşî Efrîn, Serêkaniyê û Girêspî kirin û bi dest xistin, rasterast jin kirin hedef. Jinên ku mêr û zarokên wan li eniyê şer dikirin da ku debara malbatên xwe bikin. Cudakariya li dijî jinan ev jî me li Sûriyeyê dixe metirsiyeke mezin. Ev ji bo Sûriyeyê jî derbasdar e."

 

PÊŞENGÊN TÊKOŞÎNÊ 

 

Bodette bal kişand ser wê yekê ku di heman demê de yên ku bi têkoşînê parastina xaka xwe dikin û tevî van hemûyan nirxên şoreşgerî yên Bakur û Rojhilatê Sûriyê pêş dixin jî jin in û got:"Şoreşa Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê rê li ber pêşketinên siyasî û civakî digire, tevî gelek zehmetiyan jî rewşa jinê gelekî bi lez û bez e. di kapasîteyê de pêşxistin. Di dîrokê de dibe ku ev cara yekem be ku ev yek diqewime. Li qadan hem asta jinan û hem jî astengiyên li pêşiya me bi awayekî zelal radiwestin. Di van şert û mercan de destkeftiyên jinan wê bikevin dîrokê."

 

SERKEFTIN Û BIRYARDARIYA JINAN 

 

Bodette ku di vê pêvajoyê de bi gelek jinan re hevdîtin pêk anî, diyar kir ku du jinên ku di dema dagirkirina DAIŞ'ê de nexwestin Kobanê biterikînin bandor li ser wê kiriye û wiha got: "Min li Kobanê bi du jinên ku di dema dorpêça çeteyên DAIŞ'ê de nexwestin ji Kobanê derkevin nas kir. Bandorek pir mezin li ser min çêkirin. Jin bi berxwedan û biryariya xwe ya li hember tarîtiyê bi ser ketin. Bawerî û biryardariyek gele heye. Jin pêşengiya vê şoreşê û biryardariyê dikin." 

 

JINÊN WINDA YÊN EFRÎNÊ

 

Bodette damezrînera "Projeya Jinên Efrînê yên Winda" ye, di çarçoveya xebatên xwe yên li herêmê de, jinên ku li Efrîna ku di bin dagirkeriya Tirkiyê û komên girêdayî wê de ye, dişopîne. Bodette da zanîn ku çîrokek her malbateke Efrînê heye û wiha got: “Tevî ku di çarçoveya vê projeyê de derfeta min nebû ku bi malbatên windayan re biaxivim jî, lê min bi gelek kesên ku di vê heyamê de neçar mabûn ji Efrînê koç bikin re hevdîtin kir. Her yek ji wan ji mayîna xizm û hezkiriyên xwe yên li wir bi fikar e. Yên ku li Efrînê mane, bi taybetî kurd û kêmbaweriyên ne misilman, ji ber gelek sedeman dikarin bibin hedefa komên ku Tirkiye piştgiriya wan dike. Her çendî min xwest li ser vê mijarê şahidan bipirsim jî, gelek kesên ku ji Efrînê koçber bûne, ji ber tirsa ku xizmên wan ên li wir dimînin bibin hedef, nexwestin biaxivin. Piştî dagirkeriyê Efrîn bi taybetî ji bo jinan bû cihekî gelekî xeternak. Hin jinên ku ji zindanên Efrînê reviyan çîrokên xwe bi min re parve kirin. Her çend ez li ser navê nepenî û ewlehiya wan nikaribim hûrguliyan bidim jî, dikarim vê bêjim; Ji min re bi berfirehî behsa îşkenceya sîstematîk a ku li wan hatiye kirine, kirin. Mafên hatine binpêkirin û hovîtî li wan hatiye kirin. Neteweyên Yekbûyî (NY), rojnamevanên herêmî û rêxistinên mafên mirovan li ser herêmê çavdêriya dikin, lê ji bo fêmkirina rewşa Efrînê ji ya ku tê gotin xerabtir e." 

 

Boette di berdewamiya axaftina xwe de behsa şahidiya xwe ya şer kir. 

 

MA / Gozde Çagri Ozkose