Girtî li hundir û malbat li derve di ‘zindanê’ de ne

img
AMED - Parêzer Yûsûf Çakas da zanîn ku binpêkirinên li girtîgehan gihiştine asteke xeternak û wiha got: “Hûn nikarin vê mijarê tenê bi ewlehî û hiqûqê îzah bikin. Bi vê polîtîkayê re yekser derdorên birêxistinkirî hedef tên girtin.” 
 
Ji lêgerîna tazî heta cezayên qutkirina peywendiyan, hejmartina ser pêyan, qedexekirina hevdîtinan û şewitandina înfazan, li girtîgehan gelek binpêkirin tên kirin. Bi taybet jî girtiyên siyasî sewqî girtîgehên ji malbatên wan dûr tên kirin û girtiyên nexweş nayên berdan. Ji rêveberên Federasyona Komeleyên Hiqûqî û Piştevaniya bi Malbatên Girtî û Hikûmxwaran re ya Medê (MED TUHAD-FED) Yûsûf Çakas têkildarî pirsgirêkên girtî û malbatên wan dijîn axivî. 
 
‘HEVDÎTIN VEGUHERÎNE EZYETÊ’ 
 
Çakas, da zanîn ku girtî bi hinceta “ewlehiyê” li girtîgehên bajarên ku ji malbatên wan dûr tên sewqkirin û wiha got: “Di van mercan de zehmetiya herî mezin malbat dijîn. Hûn li Wanê rûdinin û zarokê we li Behra Reş e. Hûn li Wanê rûdinin lê zarokê we li Îzmîr, Antalya, Edîrneyê ye. Kesên kal û nexweş nikarin bi otobûsê rêwîtiyê bikin. Ji neçarî bi balafirê diçin û mesrefa wan 10 hezar TL derbas dike. Kêmtirîn mûçe li vî welatî 8 hezar û 500 TL ye û mimkin nîne ev malbat her meh biçe serdanê. Heta heke salê carekê jî biçe ev dibe mucîzeyek. Dema cihê mayînê û mesrefên rê û hwd. jî dikevin ser, bi rastî jî bo malbatan vediguhere ezyetê. Gava ewil ezyeta madî ye. Dixwazin girtiyan ji malbat û parêzerên wan dûr bixin û tecrîd bikin.” 
 
‘HÛN NIKARIN MAFAN ASTENG BIKIN’ 
 
Bi domdarî Çakas anî ziman ku malbatên rewşa wan a madî baş jî nikarin her carê biçin serdana xizmên xwe û wiha domand: “Kesek naxwaze zarokê xwe, hevjînê xwe yan jî xizmê xwe tenê çendek mehan carekî bibîne. Di mewzûatê de hefteyê carekê mafê hevdîtina girtî û mehê carekê jî hevdîtina vekirî heye. Heke ev maf di mewzûatê de hebe, hûn neçarin ku bi vê bikin. Heke we kesek ji azadiya xwe bêpar hiştibe, hûn nikarin mafê azadiya rêwîtiyê asteng bikin. Heke hevdîtina girtî di qanûnan de hebe, Wezareta Dadê û dewlet neçare vî mafî bicih bîne. Lê Wezareta Dadê bixwe mafê hevdîtinên girtî û vekirî asteng dike.” 
 
TECRÎD
 
Di berdewamê de Çakas anî ziman ku nahêlin girtî bi xwe jî hev bibînin û bi hev re peywendiyan deynin û wiha pê de çû: “Heke di hevdîtina vekirî de 10 kes hebin; dema malbatek ji bilî xizmê xwe bi girtiyeke din re peywendiyê datîne, cezayê qedexekirina ragihandin û hevdîtinê didin girtiyan. Girtî bi mehan nikare li malbata xwe bigere. Bi tevahî ji malbat û peywendiyên xwe tê tecrîdkirin. Dixwazin girtî bi temamî ji malbata wî qut bikin, bi tecrîdeke giran serî pê bidin tewandin.” 
 
SEPANA LÊGERÎNA TAZΠ
 
Parêzer Çakas destnîşan kir ku zexta lêgerîna tazî bedewam dike û ev tişt anî ziman: “Dema girtî bi dayik an jî hevjîna xwe re sihbetê dike, karmendên girtîgehê ji nêz ve guhdar dikin. Mafê jiyana taybet bi tevahî ji holê tê rakirin. Hevdîtinên girtî û vekirî tên qeydkirin. Aliyê vê qanûnîkirinê hate nîqaşkirin. Dibêjin; ‘hûn dê teslîmî girtîgehê bibin.’ Li Girtîgeha Wanê bi sedema ku dema ji cîhazê X-rayê re derbas dibî deng tê, nahêlin tu bi mont bikevî hundir. Kesên kal û nexweş li cihên sar hevdîtinê dikin. Lêgerîna tazî pir zêde heye. Heke hesasiyeta cîhazê X-rayê zêde bikin, dema hewa jî dikeve hundir deng jê derdikeve. Bi hinceta ‘ewlehiyê’, lêgerîna tazî li malbatan ferz dikin. Girtiyên ku nikarin li girtîgehê sihbet jî bikin hene. Dema em li van binpêkirinan dinihêrin, dibînin ku ev polîtîkaya ser girtîgehan tenê yekalî nîne.” 
 
GIŞTÎNAMEYA WEZARETÊ 
 
Têkildarî giştînameya dawî ya Wezareta Dadê ya derheqê girtiyan de jî Çakas ev nirxandin kir: “Piştî vê giştînameyê, di rewşa girtiyên nexweş de tu guhertin çênebûn. Hem dê hêviyê bidin gel û hem jî girtiyên nexweş bernedin. Ev heqê wan nîne. Divê di pêvajoyên hilbijartinê de dev ji van nêzikatiyan berdin. Ev giştîname ji bo çendek kesan hatiye derxistin. Hemû malbat li bendê bûn ku piştî pandemiyê qanûneke înfazê ya adilane derkeve. Lê ev qanûn bo girtiyên edlî veguherî efûyê. Ji bo girtiyên siyasî jî sepaneke bi navê lijneyê dan destpêkirin. Yek ji sepanên herî keyfî ye. Girtiyekî ku di salên 1991-93’yan de hatiye girtin, xwedî mafê hêviyê ye. Lê ev mafê hêviyê bi vê qanûnê re ji destê wan hate girtin.” 
 
‘LI BENDA MIRINA GIRTIYAN E’ 
 
Herî dawî jî Çakas wiha got: “Li benda mirina girtiyên ku înfaza wan şewitandine dimînin. Li hundir zextê li 10 hezar girtiyên siyasî dikin û li derve jî li malbatên wan dikin. Her cara ku giştînameya girtiyên nexweş derdikeve, malbatan got ‘tu hêviyên me nînin.’ Heke li dijî girtiyan nêzikatiyeke ‘dijminane’ hebe, wê demê mimkin nîne ku bên berdan. Ev rewş tenê bi ewlehî û hiqûqê nayê îzahkirin. Çarçoveya ku vê rewşê îzah dike, polîtîkayên ewlehî û neteweperestiyê ne. Armanca esasî ya van polîtîkayan jî hedefgirtina derdorên birêxistinkirî ye. 
 
Di mijara mafê jiyanê de herî zêde nîqaş li ser Saziya Tipa Edlî (ATK) tên kirin. Bila bibêjin ji kesên bo wan rapora ‘dikare di girtîgehê de bimîne’ da bû çend jê mirin. Rapor dan girtiyê nexweş Halîl Guneş û Guneş li qawîşa xwe bi êşeke mezin jiyana xwe ji dest da. Biryarên ATK’ê biryarên zanistî nînin. Polîtîk nêz dibin. Divê derî lê were girtin û li şûna wê şandeyeke ji zanyarên bêalî pêk tê bê avakirin. Giştîname derxistin lê ew jî girêdayî ATK’ê kirin. Anku tiştek naguhere. Mijara ewlehiya civakê ya di Qanûna Înfazê de didome. Divê girtiyên nexweş bêşert û merc bên berdan. Qanûneke înfazê ya adilane bê derxistin û girtîgeh bên valakirin. Ev daxwaza me û malbatan, daxwazekî exlaqî û mirovî ye.” 
 
MA / Zerrîn Sargut - Mehmet Guleş
 

Sernavên din

15/02/2023
12:06 Seroka Şaxa ÎHD’a Stenbolê: Agahiyên girtîgehên li herêma erdhejê tên veşartin
12:05 Bi ava şolî hevîrê xwe dikin û bajarokê terk nakin
12:03 Li Islahiyeyê 12 malbat di bin du konan de dimînin
11:36 Li Islehiyeyê kemçe hatin sekinandin: Dê rakirina kavilên erdhejê bidin îhaleyê
11:27 Bavê wê li ser milên wê canê xwe ji dest da: Ne erdhejê pergalê me kuşt
11:06 Operatorê li Semsûrê cenazeyan vedişêre: Goristan her tiştî vedibêje
11:01 ‘Dinya bi balafiran alîkariyê dişînê lê dewleta tirk fûzeyan li Rojava dibarîne’
10:48 Dewlet 4 roj şûnve çûye hawarê: Qerisîn û canê xwe ji dest dan
10:23 Bi destên xwe korîdora jiyanê vekir û tevahiya malbata xwe rizgar kir
10:06 ‘Tîp’ên ku rojê nabînin: Ji Îmraliyê li hemû girtîgehan belav bû
09:58 ‘Hêza kurdan heye ku Abdullah Ocalan azad bikin’
09:57 Ji bo zarokên mexdûrên erdhejê kampanya ‘Konê Lîstikê’ hat destpêkirin
09:24 Înfaza girtiyê nexweş ku 30 sal in girtî ye bi hinceta 'ne poşman e' şewitandin
09:05 Xetereya ku li benda zarokên mexdûrên erdhejê ne
09:05 Li Sêrtê seferberiya piştevaniyê didome
09:05 Saziyên Çand û Ziman: Em xwedî li hev derdikevin
09:02 Ev 7 sal in nikare li wêneyê kurê xwe yê ku hatiye qetilkirin binêre
09:01 Mehmet Dag ê 34 sal di girtîgehê de ma: Abdullah Ocalan sosyalîzmê zindî kir
09:00 ROJEVA 15'Ê SIBATA 2023'YAN
14/02/2023
23:59 Jina 77 salî piştî 210 saetan bi saxî ji bin kavilan hat derxistin
22:22 Li Semsûrê zarokekî 12 salî ji bin kavilan hat rizgarkirin
21:39 Jinan komploya 15'ê Sibatê protetso kir
21:28 Îdianameya der barê teqîna Taksîmê de hat amadekirin
21:06 Ji girtîgehê peyama erdhejê: Serê gelên Kurdistan û Tirkiyeyê sax be
21:02 Muteahîdên avahiyên hilweşiyayî hatin binçavkirin
20:42 Li Semsûrê hejmara kesên jiyana xwe ji dest dan 11 hezaran derbas kir
20:26 Li Osmaniyeyê dest bi xerakirina 200 avahiyên zêde bixesar hat kirin
20:19 Hejmara kesên di erdhejê de jiyana xwe ji dest dan: 35 hezar û 418
20:13 Sancar: Berpirs û kiryarê sereke yê karesatê desthilat e
19:23 Barzanî tevî AKP'iyan serdana herêma erdhejê kir
19:16 Mexdûrê erdhejê ku eşyayê xwe ji avahiya xesardîtî derxist: Bawerî bi desthilatê nemaye
19:04 ECW dê alîkariya zarokên sûriyeyî yên bandor ji erdhejê girtine bike
18:44 Ji Medya Haberê ji bo mexdûrên erdhejê bernameya taybet
18:33 WHO: Em bûn şahidê karesata herî xirab a sedsalê
18:23 Tenduristkara li herêma erdhejê: Bila Serokkomar bê vir
18:18 Baroya Êlihê giliyê berpirsên erdhejê kir
16:59 Li Meletiyê sîteya bixesar hate hilweşandin
16:58 ‘Bila girtî û malbatên xwe yên li herêmên erdhejê agahî ji hev bigirin’
16:58 26 fezlekeyên parêzbendiyê ji Meclisê re hatin şandin
16:43 UNÎCEF: Li Tirkiye û Sûriyeyê erdhejê bandor li 7milyon zarokan kir
16:35 Li Samandagê pirsgirêka hewînê: Di konteynirê de 35 kes dimînin
16:11 Li Rihayê welatî di konan de dimînin: Rewşa me rewşa şerpezebûnê ye
16:08 ‘Li Girtîgeha Tîpa T a Islehiyeyê girtî terkî mirinê tên kirin’
15:56 Serokê MUSÎAD’ê yê berê Poyraz hate binçavkirin
15:55 Koordînasyona li Şirnexê banga piştevaniyê kir
15:48 Cara ewil HDP’ê xwe gihand gundên Battalgaziyê
15:39 Sancar serdana mexdûrên erdhejê kir: Em ê hemû bi hev re birînên xwe bipêçin
15:26 HDP’ê giliyê berpirsyarên hilweşînê kir
14:43 Stûnên avahiya ku bû gora 50 kesan ji bo eywana sporê hatine birîn!
14:41 Endamê OHD’ê parêzer Serhan Ozdemîr jî bû qurbaniyê erdhejê
14:40 Sancar li Meletiyê ye: Her kavilek cihê sûc e
14:24 Hejmara qurbaniyên erdhejê derket 31 hezar û 974 kesan
14:22 Rapora pêşenirxandin a avahiyên hilweşiyayîn hate eşkerekirin
13:48 Bahçelî 9 roj piştre xuya kir û weke her carê dîsa gef xwarin
13:46 Li Amedê 20 avahî li ber hilweşînê ne!
13:42 Serokê Odeya Dermanfiroşan a Amedê: Pêdivî bi dermanên êşbir heye
13:33 Xwendekarên ji KYK’ê hatin derxistin: Krîzê bi krîzeke din vedişêrin lê ev tiştekî bi aqilane nîne
13:22 Ofîsa Serokwezîrtiyê ya Iraqê: Bila çekên kîmyewî bên lêkolînkirin
13:14 AKP di bin kavilan de ma: Bacên erdhejê bo rantê û alîgiran çûn
13:14 Parêzeran ji bo hevdîtina bi Abdullah Ocalan re serlêdan kirin
13:07 Leşkeran tundî li penaberê ji bo zarokên xwe yên di bin kavilan de alîkarî xwest kir
12:59 Bîlançoya 24 saetên dawî nehat parvekirin
12:18 Hiqûqnas li dijî îşkenceyê diçin herêma erdhejê: Bi OHAL’ê re zêde bûn
12:05 Ciwanê li Bazarcixê bi dilxwazî dixebitî: Gel tî û birçî ye
12:00 Li Amedê avahiya ku hat valakirin, hilweşiya
11:38 Hevserokên KNK'ê: Mifteya çareserkirina pirsgirêkên Rojhilata Navîn Îmrali ye
11:22 Li Semsûrê dilxwazan bajarek ji konan ava kir û birînên mexdûran dipêçin
11:20 Gureşçî yê di binçavan de bi îşkenceyê hate qetilkirin hate veşartin
10:28 Ji bin kavila Serîn 2’yê cenazeyê du kesan hate derxistin
10:20 Piştevaniya Mor li herêma erdhejê ye: Konê piştevaniya jinê ava kirin
10:18 Kedkarên tenduristiyê yên dilxwaz li Bazarcixê gund bi gund digerin
10:12 Kiliçdaroglû: Ji hilbijartinê direvin, divê demildest dîrok bê diyarkirin
10:09 Gundê ku 120 kesan lê jiyana xwe ji dest da ji holê rabû!
09:51 4 roj li benda rizgarkirinê man, lê qerisîn û canê xwe ji dest dan
09:30 AKP’ê li Silopiyayê ji ciwanan re zerf şand û deng xwest
09:14 Hevalê Bubo Taş ê têkoşînê: Li dijî rehawetê bû bersiv
09:03 Êzidiyên Şengalê ji bo mexdûrên erdhejê seferber bûn
09:02 Emekçî: Sekn û berxwedana Ocalan komployê pûç kir
09:00 ROJEVA 14'Ê SIBATA 2023''YAN
08:45 Roja 9’emîn a erdhejê: Xetereya şewbê belav dibe, xelk bajarên xwe diterikîne
08:40 Li Edeneyê xebatên lêgerîn û xelaskirinê hatin bidawîkirin
00:57 Di Sîteya Yagmûrê de 17 kes di bin kavil de ne
13/02/2023
23:38 Tora Koordînasyona Afetê ya Koalîsyona Jinan hate avakirin
23:05 Polîsan li Colemêrgê wesayîta alîkariyê asteng kir
22:08 Li gundên Mereşê goristan jî xera bûne!
21:57 ‘Ji ber efûya îmarê keyfa me hat lê em ji canê xwe jî ji xaniyê xwe jî bûn’
21:17 Endamên Yekîtiya Karker û Kedkaran hatin binçavkirin
20:53 Mutehitê Apartmana Erdogan hate girtin
20:49 7 girtiyên ku bi hinceta serî rakirine hatin îşkencekirin, hatin sewqkirin
20:40 Li Amedê avahiyên li ber hilweşandinê hatin valakirin
20:34 Rapor tespîtkirina xesarê ya wezaretê: 33 hezar û 143 avahî pir xesar dîtine
20:18 'Bavê min heya roja 3'yan jî sax bû, roja 4'an ew derxistin'
20:16 HDP’ê têkildarî dîmenên îşkenceyê yên li herêma erdhejê gilî kir
19:59 Li Botanê 7 cenazeyên din hatin definkirin
19:26 Li Hatayê mutehitê avahiya hilweşiyayî hate binçavkirin
19:16 30 konteynerên ku ji aliyê HDP'ê ve ji bo herêma erdhejê hatin şandin hatin desteserkirin
18:45 Baroya Rihayê giliyê Umît Ozdag kir
18:41 Xelkê Nûrdaxiyê bajêr di terikîne
18:17 HDP’iyên kum zer li qadên kavila ne
17:59 Li Şirnexê gelek herêm ji bo 15 rojan hatin qedexekirin