Muhasebeya Sedsalê: Divê Meclisa duyemîn a ku unîteyên gel têde cih bigirin bê damezrandin

img
STENBOL - Siyasetmedar Ahmet Turk di Konferansa Komara Demokratîk de axivî û got: “Divê gelê kurd û gelê tirk li ser nirxên hevpar ên demokratîk bên cem hev.” Hiqûqzan Tiza Turkmen jî pêşniyaza damezrandina Meclisek nû ya duyemîn ku unîteyên gel têde cih bigirin kir. 
 
Konferansa Komara Demokratîk a ji hêla HDP’ê ve bi nîqaşên “Kurd çi dixwazin, Tirkiyeyek çawa” bên kirin li Stenbolê tê organîzekirin, li Konferans li Navenda Çandê ya Cem Karaca ya li navçeya Bakirkoyê tê lidarxistin, didome. 
 
Di rûniştina ewil a konferansê de bi sernavê “Komar: Muhasebeya Sedsalê” nîqaş tên kirin. 
 
Sureyya Karacabey moderatoriya rûniştinê dike û ewilî Hevşaredarê Mêrdînê Ahmet Turk ku ji wezîfeyê hatiye girtin û qeyûm tayînî şûna wî hatiye kirin, axivî. Turk ji ber nexweş bû li eywanê neamade bû û bi online beşdarî konferansê bû. 
 
Ahmet Turk destnîşan kir ku Împaratoriya Osmanî li ser yekperestiyê hatiye avakirin û wiha axivî: “Tirkbûn û tirkperestî, di wê heyamê de ket rojevê. Di heyamek ku  Îttîhat Terakkî bi mantiqa netew dewletê bû yek pêk hat. Hişmendiyek netew dewlet3e bû sedema ku kurd, xeyrî muzlim û hemû bîr û bawerî yanî bi milyonan mirov êşêbikişînin. Her çiqas di kongreyên Sêwaz û Erziromê de soza xweseriyê dabin kurdan jî lê paşê Mustafa Kemal, projeya ku îslamê esas digire meşandiye lê piştî damezrandina Komarê şûnve ev bi temamî hatiye guhertin. Mustafa Kemal di wê heyamê de bi gotina ‘Welatperwerî tirkbûn e’ wê peymanê ji holê rakiriye. 
 
MANIQÊ DEWLETÊ QET NEGUHERΠ
 
Ez dixwazim serhildana Şêx Seîd bi bîra we bixim. Piştî sala 1925’an Îsmet Înonû ji bo têkbirina serhildana Şêx Seîd bi roleke mezin rabûye. Wê demê serokwezîr bû. Niha li vir du tiştên girîng hene. Asîmîlekirina kurdan bi anîna hin koçberan li cihên ku gelê kurd lê kom bûye, pêşîgirtina kurdayetiyê bû. Di sala 1932’yan de seferên Îsmet Paşa yên Kurdistanê û raporên li ser hemû bajaran hatin amadekirin. Di vir de hemû mijar projeyek weke tirkkirina resen a kurdan bû. Di salên 1960 û 80’î de berdewam kir. Axaftina li ser kurdan hatiye qedexekirin, dema em tên îro em dibînin ku mantiqa siyaseta netew-dewlet û dewletê tu carî neguheriye.
 
DIVÊ NEHEQÎ BÊN DÎTIN 
 
Dema em dikevin sedsala duyemîn a komarê, bêyî parvekirina van rastiyan bi civakê re û misogerkirina guhertin û veguhertinê avakirina komara demokratîk ne hêsan e. Em dixwazin bidin xuyakirin ku heta ku siyaset û aliyên siyasî yên heyî guhertineke cidî di daxwazên kurdan ên hemwelatîbûna wekhev û azad de nîşan nedin û civak ji vê re ne amade be, demokratîkbûna komarê di sedsala duyemîn de ne hêsan e. Bi rastî erka herî mezin dikeve ser milê me. Divê kesên li vê salonê tiştên ku di sedsala dawî de qewimîn bi civakê re parve bikin. Bi vegotina neheqiyên li ser kurdan û gelên li vê erdnîgariyê dijîn dikare guhertin û veguhertinê çêbike. 
 
KOMBÛNA LI SER NIRXÊN HEVPAR ÊN DEMOKRATÎK 
 
Ji ber vê yekê jî kesên bi nirx, demokrat û rewşenbîrên ku siberojek demokratîk di hundirê xwe de kirine, dikarin bi dest bixin, yên ku bi demokrasiyê bawer in dikarin bi dest bixin. Civaka ku siberoja Tirkiyeyê bi têgihiştineke ku dê mafên gelên Tirkiyeyê hembêz bike. Heke em vê yekê nekin, ji siyasetê bêtir hêvîya tiştekî xeyalî ye. Divê gelên Tirkiyeyê bên ronîkirin. Divê em diyar bikin ku tu carî niyeta kurdan tune ku Tirkiyeyê parçe bikin, divê gelê kurd û tirk di nirxên hevpar ên demokratîk de li hev bicivin. Heger em bi rastî hembêzekê dixwazin, divê em zanibin ku li ser esasê hemwelatîbûna wekhev li hev kombûn dê pirsgirêka kurd çareser bike û demokrasiyê bîne Tirkiyeyê. Divê raya giştî baş bizanibe ku çima siyaseta ku ji berê heta niha kurdan wek xeternak dibîne, niha kurdan dike dijmin. Heke em karibin van hemûyan bi ser bixin, em dikarin siberoja xwe ewle bikin. Nêzîk e ku gelên vî welatî di pêşerojeke hevpar a demokratîk de bicivin."
 
DI DÎROKA DEMOKRASIYÊ DE KOMAR 
 
Nivîskar Mûrat Belge jî diyar kir ku di mijara demokrasiyê de encamêk gelek qenc di dîroka komarê de derneketin û komarek bêdemokrasî sedsalek li pey xwe hişt. Belge da zanîn ku ew di wê potansiyelê de ne ku antî-demokrasiyê veguherînin demokrasiyê de ne û got: “Em ber bi hilbijartinek dîrokî ve diçin. Bi vê yekê re jî em di pêvajoyek krîtîk de derbas dibin. Ev pêvajoyek girîng e. Divê em pirsgirêka herî mezin a vî welatî çareser bikin. Em qala demokrasiyê dikin lê gelo wê kurd têde cih negirin? Helbet ev qonaxek zore.” 
 
ALPAY: RASTÎ HAT TUNEKIRIN 
 
Rojnamevan-nivîskar Necmiye Alpay jî li ser zanist û rasteqîniyê axivî û anî ziman ku ji bo rastî were tunekirin her cure amûr tên bikaranîn û wiha got: “Gelek mirov nizanin ku zimanê zikmakî çi ye. Bi tu awayî nehatiye tomakirin û nedane hînkirin. Ez di navbera wan rojan û van rojan de diçim û têm. Îro li dibistanan tenê zimanê tirkî perwerde tê dayîn. Zarokên netewên din ji mafên perwerdehiya bi zimanê zikmakî bêpar in. Xwîn diherike lê girêdanek di navbera zimanên me de tune ye.”
 
‘KOMARÊ KAPÎTALÎZMÊ BIJART’ 
 
Alpay da zanîn ku Komarê kapîtalîzmê hilbijartiye û her çiqas têkoşîn hat kirin jî lê sermayeya Tirkiyeyê ketiye destê emperyalîzmê. Alpay anî ziman ku ji bo siberoja komarê ya sedsala duyemîn têgehên “tundî-terorê” girîng in û got: “Wisa xuya dike ku wê di sedsala pêşiya me de jî ev peyv hebin.” 
 
BAYDAR: ÇIMA KOMAR DI VÊ REWŞÊ DE?
 
Rojnamevan-nivîskar Oya Baydar jî pirsa “Komarek sedsalî çima di vî rewşê de ye?” kir û got: “Divê modela ku gelê kurd û gelê tirk avakar be were pêkanîn û netewên din jî girîng in. Heke kes nikaribe xwe îfade bike û mafên netewên din neyê nasîn divê em li ser bîrdoziya komarê biaxivin.” 
 
TURMEN: TAM DEMÊ KOMAREK NÛ YE
 
Hiqûqzan Riza Turmen destnîşan kir ku di vê pêvajoya ku Tirkiye gihiştiyê de, lidarxistina Konseransa Komara Demokratîk girîng e û wiha got: “Em vî temenî, me li komarek demokratîk nejiya. Em di pêvajoyek wisan de ne ku piştî vê yekê em dikarin tiştek nû ava bikin. Êdî tam demê nîqaşkirina ‘Gelo em dikarin komarek demokratîk a nû ava bikin?’ Komar di salên 1920’an de cemidî maye. Dewletparêzî di heman demê de hêmanek e ku li ser hemû rêveberiya dewletê serwer e. Dewletê netewa xwe bi xwe ava kiriye.”
Turmen diyar kir ku yek ji taybetmendiyên girîng a komara Tirkiyeyê, welatîbûn e û got: “Ev welatîbûn, taybetmendiyên cuda ji nedîtî ve tê. Civakek bi yek tîpê ava dike. Mafên çandî jî hene. Divê ev hişmendî bê guhertin.”
 
NÎQAŞÊN DEMOKRASIYÊ
 
Turmen got ku li Tirkiyeyê nîqaşên demokrasiyê li ser dewletê re tê kirin û ev tişt anîn ziman: “Divê ev yek bê berovajîkirin. Divê nîqaşên demokrasiyê li ser gel re bê kirin. Li Tirkiyeyê divê gel bê xistina nav siyasetê. Pirsgirêka herî mezin ew e ku siyaset bêyî gel tê kirin.”
 
‘MECLISEK DUYEMÎN DIKARE BÊ AVAKIRIN’
 
Turmen ku li ser “Demokrasiya parlamenter” disekine, wiha pê de çû: “Meclisek duyemîn dikare bê avakirin. Ev meclis bila ji derveyî partiyên siyasî, endamên xwe hilbijêre. Unîteyên ku bên avakirin, dikarin delegeyên xwe bişînin unîteya mezin. Dibe konseya bajar be. Ev delegeyane, di navbera xwe de dikarin endamên biçin meclisê hilbijêrin. Ev meclis wê bibe meclisa gel.”
 
Turmen destnîşan kir ku alternatîfa yekane ya Masaya Şeşan, “Sîstema Parlamenter a hatî Bihêzkirin e.” 
 
FERQA ABDULLAH OCALAN
 
Siyasetmedar Sirri Sureyya Onder beşdaran bi kurdî silav kir û nêrînên xwe wiha anî ziman: “Ez naxwazin xatira kesê bişkînim, lê têkîliya ku desthilatdarî dixwaze bi guhertina makeqanûna di navbera jin û malbatê de ava bike, ji têkîliya girtîgehê ferq nîne. Dema hûn dijminê xwe hildibêjêrin, divê bi baldar bin, dibe hûn dema pêş mîna wan lê bên. Girtina min a polîtîk a yekem, di temenê min ê 16 saliyê de di dema protestokirina Komkujiya Mereşê de pêk hat. Divê em li pêşiya xwe binêrin û bi vî awayî bimeşin.
 
SÎSTEMA PARLAMENTER A HATÎ BIHÊZKIRIN!
 
Me ji lewaziya ‘Sîstema Parlamenter a hatî Bihêzkirin’ ti xêr nedît. Bi hezaran mirov ketin bi axê, ketin girtîgehan, hatin sirgûnkirin. Tirkîtî bi 150 siwariyan hat vir. Çekên wan tine bûn, bê mecal bûn. Li ser gotinekî ev der kirin warê xwe. Dema Tirkîtî hatî vir, qasî îro ne xwedî nêzîkatiyek a çareserkirina pirsgirêkan bû.
 
Kurd dixwazin li welatî bibin xwedî gotin. Ji bo parvekirina serweriyê, tiştek ku mirov pê bitirse nîne. Em navê wê rast deynin. Gelê Kurd û dostên me yên sosyalîst, ji bo van hemû agahiyan berdêlên giran dane. Qasî ku ji bo me girîng, ji bo kesên girîng nîne. Em berdêla wê bi jiyana xwe didin.”
 

Sernavên din

15/02/2023
12:06 Seroka Şaxa ÎHD’a Stenbolê: Agahiyên girtîgehên li herêma erdhejê tên veşartin
12:05 Bi ava şolî hevîrê xwe dikin û bajarokê terk nakin
12:03 Li Islahiyeyê 12 malbat di bin du konan de dimînin
11:36 Li Islehiyeyê kemçe hatin sekinandin: Dê rakirina kavilên erdhejê bidin îhaleyê
11:27 Bavê wê li ser milên wê canê xwe ji dest da: Ne erdhejê pergalê me kuşt
11:06 Operatorê li Semsûrê cenazeyan vedişêre: Goristan her tiştî vedibêje
11:01 ‘Dinya bi balafiran alîkariyê dişînê lê dewleta tirk fûzeyan li Rojava dibarîne’
10:48 Dewlet 4 roj şûnve çûye hawarê: Qerisîn û canê xwe ji dest dan
10:23 Bi destên xwe korîdora jiyanê vekir û tevahiya malbata xwe rizgar kir
10:06 ‘Tîp’ên ku rojê nabînin: Ji Îmraliyê li hemû girtîgehan belav bû
09:58 ‘Hêza kurdan heye ku Abdullah Ocalan azad bikin’
09:57 Ji bo zarokên mexdûrên erdhejê kampanya ‘Konê Lîstikê’ hat destpêkirin
09:24 Înfaza girtiyê nexweş ku 30 sal in girtî ye bi hinceta 'ne poşman e' şewitandin
09:05 Xetereya ku li benda zarokên mexdûrên erdhejê ne
09:05 Li Sêrtê seferberiya piştevaniyê didome
09:05 Saziyên Çand û Ziman: Em xwedî li hev derdikevin
09:02 Ev 7 sal in nikare li wêneyê kurê xwe yê ku hatiye qetilkirin binêre
09:01 Mehmet Dag ê 34 sal di girtîgehê de ma: Abdullah Ocalan sosyalîzmê zindî kir
09:00 ROJEVA 15'Ê SIBATA 2023'YAN
14/02/2023
23:59 Jina 77 salî piştî 210 saetan bi saxî ji bin kavilan hat derxistin
22:22 Li Semsûrê zarokekî 12 salî ji bin kavilan hat rizgarkirin
21:39 Jinan komploya 15'ê Sibatê protetso kir
21:28 Îdianameya der barê teqîna Taksîmê de hat amadekirin
21:06 Ji girtîgehê peyama erdhejê: Serê gelên Kurdistan û Tirkiyeyê sax be
21:02 Muteahîdên avahiyên hilweşiyayî hatin binçavkirin
20:42 Li Semsûrê hejmara kesên jiyana xwe ji dest dan 11 hezaran derbas kir
20:26 Li Osmaniyeyê dest bi xerakirina 200 avahiyên zêde bixesar hat kirin
20:19 Hejmara kesên di erdhejê de jiyana xwe ji dest dan: 35 hezar û 418
20:13 Sancar: Berpirs û kiryarê sereke yê karesatê desthilat e
19:23 Barzanî tevî AKP'iyan serdana herêma erdhejê kir
19:16 Mexdûrê erdhejê ku eşyayê xwe ji avahiya xesardîtî derxist: Bawerî bi desthilatê nemaye
19:04 ECW dê alîkariya zarokên sûriyeyî yên bandor ji erdhejê girtine bike
18:44 Ji Medya Haberê ji bo mexdûrên erdhejê bernameya taybet
18:33 WHO: Em bûn şahidê karesata herî xirab a sedsalê
18:23 Tenduristkara li herêma erdhejê: Bila Serokkomar bê vir
18:18 Baroya Êlihê giliyê berpirsên erdhejê kir
16:59 Li Meletiyê sîteya bixesar hate hilweşandin
16:58 ‘Bila girtî û malbatên xwe yên li herêmên erdhejê agahî ji hev bigirin’
16:58 26 fezlekeyên parêzbendiyê ji Meclisê re hatin şandin
16:43 UNÎCEF: Li Tirkiye û Sûriyeyê erdhejê bandor li 7milyon zarokan kir
16:35 Li Samandagê pirsgirêka hewînê: Di konteynirê de 35 kes dimînin
16:11 Li Rihayê welatî di konan de dimînin: Rewşa me rewşa şerpezebûnê ye
16:08 ‘Li Girtîgeha Tîpa T a Islehiyeyê girtî terkî mirinê tên kirin’
15:56 Serokê MUSÎAD’ê yê berê Poyraz hate binçavkirin
15:55 Koordînasyona li Şirnexê banga piştevaniyê kir
15:48 Cara ewil HDP’ê xwe gihand gundên Battalgaziyê
15:39 Sancar serdana mexdûrên erdhejê kir: Em ê hemû bi hev re birînên xwe bipêçin
15:26 HDP’ê giliyê berpirsyarên hilweşînê kir
14:43 Stûnên avahiya ku bû gora 50 kesan ji bo eywana sporê hatine birîn!
14:41 Endamê OHD’ê parêzer Serhan Ozdemîr jî bû qurbaniyê erdhejê
14:40 Sancar li Meletiyê ye: Her kavilek cihê sûc e
14:24 Hejmara qurbaniyên erdhejê derket 31 hezar û 974 kesan
14:22 Rapora pêşenirxandin a avahiyên hilweşiyayîn hate eşkerekirin
13:48 Bahçelî 9 roj piştre xuya kir û weke her carê dîsa gef xwarin
13:46 Li Amedê 20 avahî li ber hilweşînê ne!
13:42 Serokê Odeya Dermanfiroşan a Amedê: Pêdivî bi dermanên êşbir heye
13:33 Xwendekarên ji KYK’ê hatin derxistin: Krîzê bi krîzeke din vedişêrin lê ev tiştekî bi aqilane nîne
13:22 Ofîsa Serokwezîrtiyê ya Iraqê: Bila çekên kîmyewî bên lêkolînkirin
13:14 AKP di bin kavilan de ma: Bacên erdhejê bo rantê û alîgiran çûn
13:14 Parêzeran ji bo hevdîtina bi Abdullah Ocalan re serlêdan kirin
13:07 Leşkeran tundî li penaberê ji bo zarokên xwe yên di bin kavilan de alîkarî xwest kir
12:59 Bîlançoya 24 saetên dawî nehat parvekirin
12:18 Hiqûqnas li dijî îşkenceyê diçin herêma erdhejê: Bi OHAL’ê re zêde bûn
12:05 Ciwanê li Bazarcixê bi dilxwazî dixebitî: Gel tî û birçî ye
12:00 Li Amedê avahiya ku hat valakirin, hilweşiya
11:38 Hevserokên KNK'ê: Mifteya çareserkirina pirsgirêkên Rojhilata Navîn Îmrali ye
11:22 Li Semsûrê dilxwazan bajarek ji konan ava kir û birînên mexdûran dipêçin
11:20 Gureşçî yê di binçavan de bi îşkenceyê hate qetilkirin hate veşartin
10:28 Ji bin kavila Serîn 2’yê cenazeyê du kesan hate derxistin
10:20 Piştevaniya Mor li herêma erdhejê ye: Konê piştevaniya jinê ava kirin
10:18 Kedkarên tenduristiyê yên dilxwaz li Bazarcixê gund bi gund digerin
10:12 Kiliçdaroglû: Ji hilbijartinê direvin, divê demildest dîrok bê diyarkirin
10:09 Gundê ku 120 kesan lê jiyana xwe ji dest da ji holê rabû!
09:51 4 roj li benda rizgarkirinê man, lê qerisîn û canê xwe ji dest dan
09:30 AKP’ê li Silopiyayê ji ciwanan re zerf şand û deng xwest
09:14 Hevalê Bubo Taş ê têkoşînê: Li dijî rehawetê bû bersiv
09:03 Êzidiyên Şengalê ji bo mexdûrên erdhejê seferber bûn
09:02 Emekçî: Sekn û berxwedana Ocalan komployê pûç kir
09:00 ROJEVA 14'Ê SIBATA 2023''YAN
08:45 Roja 9’emîn a erdhejê: Xetereya şewbê belav dibe, xelk bajarên xwe diterikîne
08:40 Li Edeneyê xebatên lêgerîn û xelaskirinê hatin bidawîkirin
00:57 Di Sîteya Yagmûrê de 17 kes di bin kavil de ne
13/02/2023
23:38 Tora Koordînasyona Afetê ya Koalîsyona Jinan hate avakirin
23:05 Polîsan li Colemêrgê wesayîta alîkariyê asteng kir
22:08 Li gundên Mereşê goristan jî xera bûne!
21:57 ‘Ji ber efûya îmarê keyfa me hat lê em ji canê xwe jî ji xaniyê xwe jî bûn’
21:17 Endamên Yekîtiya Karker û Kedkaran hatin binçavkirin
20:53 Mutehitê Apartmana Erdogan hate girtin
20:49 7 girtiyên ku bi hinceta serî rakirine hatin îşkencekirin, hatin sewqkirin
20:40 Li Amedê avahiyên li ber hilweşandinê hatin valakirin
20:34 Rapor tespîtkirina xesarê ya wezaretê: 33 hezar û 143 avahî pir xesar dîtine
20:18 'Bavê min heya roja 3'yan jî sax bû, roja 4'an ew derxistin'
20:16 HDP’ê têkildarî dîmenên îşkenceyê yên li herêma erdhejê gilî kir
19:59 Li Botanê 7 cenazeyên din hatin definkirin
19:26 Li Hatayê mutehitê avahiya hilweşiyayî hate binçavkirin
19:16 30 konteynerên ku ji aliyê HDP'ê ve ji bo herêma erdhejê hatin şandin hatin desteserkirin
18:45 Baroya Rihayê giliyê Umît Ozdag kir
18:41 Xelkê Nûrdaxiyê bajêr di terikîne
18:17 HDP’iyên kum zer li qadên kavila ne
17:59 Li Şirnexê gelek herêm ji bo 15 rojan hatin qedexekirin