SÊRT - Li Kurdistan û Tirkiyeyê yek ji namzetên şaredariyê yên herî ciwan Berfîn Evren diyar kir ku hikûmet û alîgirên wê dixwazin jinan ji siyaset, civak û her tiştî dûr bixin û got, “Partiya DEM’ê li dijî vê pergala temsîliyeta wekhev pêş xist. Felsefeya 'Jin Jiyan Azadî' gelek bandor li min kir û ez hatim DEM'ê. Em ji bo çareseriyê tên.”

 

Jin û ciwan di siyaseta cîhanê de di gelek qadan de tên astengkirin û li Rojhilata Navîn wekî aktor nayên dîtin û ev yek rastî bertekan tê. Jin û ciwanên ku her tim di nava siyasetê de wekî faktor tên dîtin û ji aliyê siyasetmedaran ve tên pasîfîzekirin, di nava hewldana guhertina vê rewşê de ne. Di van demên dawî de, lêkolîn jî nîşan didin ku jin û ciwan dixwazin xwe îfade bikin û ji bilî faktoran, wekî aktor beşdarî siyasetê bibin. Partiya Wekhevî û Demokrasiyê ya Gelan (DEM Partî) ku bi xeta xwe ya sêyemîn berbiçav e, di van hilbijartinan de partiya herî zêde ji aliyê ciwan û jinan ve tê tercîhkirin. DEM Partiyê ku bi pergala hevserokatiyê bala jinan dikşîne, bi xebat û polîtîkaya xwe ya beşdarkirinê jî bala ciwanan dikşîne.

 

DEM PARTÎ NAVNÎŞANA JIN Û CIWANAN E

 

Di vê pêvajoya hilbijartinên herêmî yên 31'ê Adarê de namzetên DEM Partiyê balê dikişînin ser xwe. Di lîsteya namzetên DEM Partiyê de jî diyar dibe ku bi taybetî jinên ciwan dixwazin bi awayekî aktîf beşdarî siyasetê bibin. Hejmara jinên ciwan ên di nava DEM Partiyê de di asteke gelekî bilind de ye. Yek ji van deveran bajaroka Ziyaretê ya girêdayî navçeya Xana Hawêl a Sêrtê ye. Bajarok mazûvaniya tirba Veysel Karanî dike û yek ji navendên girîng ên baweriya îslamê ye. Namzetên DEM'ê yên ku dixwazin li vir siyasetê bikin û bi pirsgirêkên bajêr re mijûl bibin, di hilbijartinên 31'ê Adarê de jî bi îdîa ne. Namzeta hevşaredariyê DEM Partiyê ya bajarokê Berfîn Evren, jineke ciwan a 19 salî ye û dixwaze bi awayekî aktîf di nava siyasetê de cih bigire. 

 

‘JI BER KU EM KURD IN EM DIBIN TERORÎST?’

 

Evren ku li Ziyaretê ji dayik bû, di 3 saliya xwe de ji ber ku malbata wê cerdevaniyê qebûl nekir û ji ber pirsgirêka bêkariyê koçî Stenbolê dikin. Evren, anî ziman ku sîstem hewl dide nasnameya kurd li metropolan bide jibîrkirin û got ku ew berovajî vê yekê bêhtir xwedî li nasnameya xwe derket û zêdetir hembêz kir. Wê da zanîn ku dema ew 12-13 salî bûye hevaleke wê ya dibistanê jê re gotiye “Kurd dibin terorîst” û wê jî wê demê dest bi lêpirsînê kiriye. Evren, ev rewş bi van gotinan anî ziman: “Min jî pirsî, çima em dibin terorîst? Ji ber ku em kurd in, em dibin terorîst?Ji wê rojê û pê ve min bêtir nasnameya xwe ya kurdî hembêz kir. Helbet helwesta malbatê jî bandor li min kir.”

 

‘ME BI CIWANTÎ DEST PÊ KIR, EM Ê BI CIWANTÎ BI SER KEVIN'

 

Evrenê li ser sedemên xwe ya hilbijartina DEM Partiyê axivî û diyar kir ku hikûmet û alîgirên wê dixwazin jinan ji siyaset, civak û her tiştî dûr bixin. Evrenê da zanîn ku li hemberî vê yekê DEM Partiyê pergaleke temsîliyeta wekhev pêş xistiye û ev tişt got: “Partiya DEM’ê hewl dide zêdetir jinan bikişîne qadan û siyasetê. Felsefeya 'Jin Jiyan Azadî' gelekî bandor li min kir û ez hatim DEM Partiyê. DEM Partî, partiyeke ku li ser gotina 'Civaka ku jin di tê de azad nebe, azad nabe' hatiye avakirin. Ev felsefeya 'Jin, Jiyan, Azadî' ya li hemberî vê desthilatdariya ku bi gotina ‘at avrat’ newekheviya civakî diafirîne, ne tenê ji bo me jinên kurd, ji bo hemû jinên cîhanê bûye hêvî. Gotina 'Me bi ciwantî dest pê kir, em ê bi ciwantî biqedînin' jî faktoreke din a ku bandor li min kir ku ez têkevim siyasetê ye.”

 

‘DÊ GEL Û PARTIYA MIN KÊMASIYÊN MIN SERERAST BIKE’

 

Evrenê diyar kir ku ew beriya ku bibe namzeta hevşaredariyê gelek caran rastî gotina "Tu jin î, ciwan î, tu nikarî bikî" hatiye û anî ziman ku, dibe ku ew di partiyeke din de xwe ne bawer hîs bike. Evren, destnîşan kir ku eleqeya Partiya DEM'ê ya bi ciwan û jinan re ew ji vê bêbaweriyê dûr xistiye û wiha berdewam kir: “Ez dikarim bikim, helbet kêmasiyên me dê hebin. Lê gelê me û partiya me dê kêmasiyên me telafî bikin. Ev moralek mezin dide min. Min qet negot ku ez nikarim bikim.”

 

‘SERDESTIYA MÊR A 5 HEZAR SALÎ BANDOREK MEZIN KIRIYE’

 

Evrenê der barê sedema ku xwestiye li bajaroka Ziyaretê bibe namzet, diyar kir ku dema ew di betlaneyê de hat bajêr, ji ber zehmetiyên aborî yên gelê li wir, bêkarî û nêrîna wan a li ser jinan xemgin bûye. Evrenê anî ziman ku li vir rolek diyarkirî ji jinan re hatiye dayîn û wiha got: “Karê malê, xwedîkirina zarokan, xwarin û paqijî û hwd. tenê karên jinan in. Di derbarê jinê de  li vir qalibek heye û hûn nikarin derkevin derveyî vê qalibê. Bi rastî jî fikrên jinên li vir jî di vê qalibê de cih digirin. Mixabin pergala serdestiya mêr a 5 hezar salî gelek bi bandor bûye. Niha jin jî vê pergala serdest a mêr diparêzin. Ji ber vê yekê hem ji ber ku min gelê herêmê nas dikir û hem jî ji ber ku min li vir xwe azadtir hîs dikir min xwest li welatê xwe, welatê ku lê jidayikbûme siyasetê bikim.”

 

‘JI BER KU BÊKARÎ PIR E, CIWAN KOÇ DIKIN’

 

Evrenê anî ziman ku şaredariya heyî derfetên kar ji mirovan re peyda bike û destnîşan kir ku pirsgirêka herî bingehîn bêkarî ye. Evrenê anî ziman ku welatî neçar dimînin ku ji vir koç bikin û wiha dirêj kir: “Em naxwazin gel ji axa xwe koç bike. Nêzî hilbijartinê sozan didin, piştre jî deriyên şaredariyê li ser gel digirin. Dema min li vir ji şaredariyê pirsî, ji min re gotin 'Em rêya şaredariyê jî nizanin'. Li dijî vê pergala ku deriyên xwe ji gel re digire, em ê piştî hilbijartinan bersiva yekane bidin. Em ê deriyê şaredariyê ji xwediyê rasteqîn re, gel re vekin. Heke hûn nûnerên xwe ji qada demokrasiyê dişînin qada dewletê kontrol bikin. Ji ber ku em li vir nûnertiya gel dikin. Dema hûn li wê kursiyê rûdinin, nabe hûn bibin çîna navîn û lîberal. Ev hem li dijî gel û hem jî li dijî partiya ku hûn tê de ne. Lê ez bawer dikim ku ez ê di vî warî de bi ser bim.”

 

PROJEYÊN XWE RÊZ KIR

 

Evrenê anî ziman ku projeyên wan ên sereke li ser jinan in û got ku ew di serî de armanca wan avakirina kooperatîfên jinan ên li ser bingeha hilberîna ekolojîk e. Evrenê diyar kir ku ew ê bi avakirina qada pîşesaziyê û vekirina fabrîqeya tekstîlê ji pirsgirêka bêkariyê re bibin çare û got ku ji ber bêkariyê pirsgirêka koçberiyê heye ev proje projeyên wan ên herî girîng in. Evrenê projeyên xwe wiha rêz kir: “Li aliyê din em ê piştgiriya hilberînê bidin cotkaran. Fîstik, gûz hwd. Em plan dikin ku di hin xalan de piştgiriya înternetê ya bêpere pêşkêşî ciwanan bikin. Em ê ji bo rez, baxçe û zeviyên çandiniyê alîkariya avê ya ji bo  avdanê bikin. 

 

NAVENDA ÇARESERIYA PIRSGIRÊKÊN JINAN DÊ BÊ VEKIRIN

 

Em ê piştgiriyê bidin perwerdehiyê û li gor derfetan bursan bidin. Em ê li her taxê qadên lîstikê yên zarokan û li bajêr jî malên sersaxiyê ava bikin. Em ê bajarê xwe geş bikin û çapemeniya herêmî ava bikin. Ji ber ku Ziyaret di aliyê baweriyê de xwedî cihekî pir girîng e û gelek ziyaretvanên wê hene, em armanc dikin ku di bin banê şaredariyê de tesîsên civakî ava bikin ku mirov bikarin seyranê bikin û demên xweş derbas bikin. Her wiha em ê navendeke çareseriyê jî vekin ku pirsgirêkên jinan ên ku ji bo me pir girîng in, werin nîqaşkirin. Em li welatekî dijîn ku gelek caran karesatên xwezayî û erdhej lê çêdibin, lê gel di derbarê vê yekê de xwedî hişmendiyekê nîne. Bi vê armancê em ê yekîneyên lezgîn ên dilxaz vekin. Em ê dogal gazê ya ku me behs kir bi awayekî wekhev li gel belav bikin û bi lez aboneyên gel çêbikin. Em ê ji bo ku jin û ciwanan bibin xwedî pîşe û tevkariyê li aboriya xwe bikin, atolyeyên pîşeyî vekin.”

 

‘DEM PARTÎ WEKHEV NÊZÎ GELAN DIBE’

 

Evrenê da zanîn ku ew di warê bawerî, çand, ziman û hwd. bi awayekî wekhev nêzî hemû gelan dibin û anî ziman ku divê kesên li Ziyaretê dijîn dengê xwe bidin DEM Partiyê. Evrenê axaftina xwe bi van gotinan bi dawî kir: “Ji bo ku ev zihniyeta qirêj a qeyûm a li bajarên me tê meşandin ji holê rabe û dewlet zextên xwe li ser bajar û gelê me rake, divê gel dengê xwe bide DEM Partiyê. Dem dema jinan e, dem dema ciwanan e.”

 

DER BARÊ BAJAROKA ZIYARETÊ DE

 

Bajaroka Ziyaretê di 10'ê Gulana 1993'an de bi wergirtina statuya şaredariyê veguherî bajarokê û bi biryarnameya ku di 26'ê Adara 2013'an de di Rojnameya Fermî de hat weşandin navê wê bû "Veyselkaranî". Navê bajêr ji tirba Veysel Karanî ya tê de tê. Bajarok girêdayî navçeya Xana Hawêl ya Sêrtê ye û ji aliyê baweriyê ve navendek girîng e. Tevi vê yekê jî li bajarokê pirsgirêka bêkariyê dibe sedem ku ciwan koçber bibin. Li bajêr ji sala 2010'an û vir ve di warê nifûsê de zêde guhertin çênebûye û nifûsa ku di sala 2010'an de 6 hezar û 803 bû, di sala 2019'an de daket 6 hezar û 226 kesan. Yek ji pirsgirêkên girîng ên bajêr pirsgirêka avê ye ku ev demeke dirêj e didome. Her çend di demên diyarkirî de ji bo çareseriyekê hewl hatibe dayîn jî, ev pirsgirêk yek ji pirsgirêkên sereke yên bajêr e. Li gorî daneyên nûjen, niha li bajêr 4 hezar û 630 hilbijêr hene û 160 kes dê cara yekem dengê xwe bidin. Her wiha namzetê Partiya Aştî û Demokrasiyê (BDP) Enes Cengîz ku di hilbijartinên 2014’an de bû şaredar, di 23’ê Kanûna 2016’an de bi îdiaya “endamtiya rêxistinê” hat girtin û li şûna wî qeyûm hat tayînkirin. Herî dawî jî di hilbijartinên herêmî yên 2019’an de namzetê Partiya Saadetê (SP) Murat Akgûn bû şaredar. 

 

 

MA / Bazîd Evren