Rapor: Lêgerîna tazî, sansur, cezayên disiplînê û taloqkirina tehliyeyan

  • rojane
  • 15:52 13 Kanûn 2024
  • |
img

AMED - Li gorî rapora rêxistinên parastina mafan, li girtîgehên bakurê Kurdistanê lêgerîna tazî tê ferzkirin, cezayên disiplînê yên keyfî tên dayin û tehliyeyên girtiyan bi keyfî tên taloqkirin. Hat gotin ku tevî rapora “nikare di girtîgehê de bimîne” jî girtiyên nexweş nayên berdan. 

Baroya Amedê, Komeleya Piştevaniya bi Malbatên Girtiyan re (TUAY-DER), Şaxa Komeleya Hiqûqnasên ji bo Azadiyê (OHD) û Şaxa Komeleya Mafên Mirovan (ÎHD) a Amedê rapora xwe ya têkildarî binpêkirinên li girtîgehên bakurê Kurdistanê eşkere kirin. Rapor, li pêşiya Kampusa Girtîgehan a Amedê bi beşdariya serokên saziyan, hevserok, endam û rêveberan hate eşkerekirin. 
 
JI BER STRANA BI KURDÎ GEFA LÊPIRSÎNÊ HATE XWARIN
 
Rapor, ji hêla Sekreterê Komîsyona Şopandina Girtîgehan a Baroya Amedê parêzer Ahmet Guler ve hate xwendin. Guler, da zanîn ku di navbera mehên Mijdar û Kanûnê de çûne serdana girtîgehan û rapora wan li gorî çavdêriyên van serdanan hatiye amadekirin. 
 
Di raporê de hate gotin ku li Girtîgehên Hejmar 1 û Hejmar 2 yên bi Ewlekariya Bilind ên Amedê, li Girtîgehên Hejmar 1 û Hejmar 3 yên bi Tîpa T ên Amedê û Girtîgeha Jinan a Amedê her tim zexta “poşmantiyê” li girtiyên demekî kin ji bo tehliyeya wan ma ye tê kirin. Di raporê de hat destnîşankirin ku li girtîgehên behsa xeberê sewqa girtiyan a ji bo nexweşxaneyê tê derengxistin û gefa “Heke hûn stranên bi kurdî bibêjin dê derheqê we de lêpirsîn were destpêkirin” hatiyar xwarin. Bi domdarî hat gotin ku li heman girtîgehan bi hinceta tevdîrên teserûfê de hejmara aktîvîteyan hatine kêmkirin, heke hejmara wan bes bike jî bi hinceta hejmara kêm nahêlin girtî derkevin çalakiyên sporê yên hevpar. Di raporê de hate gotin kul li girtîgehan destûr tenê ji bo çendek kanalên TV’yê tê dayin û alav û amûrên girtiyên berê li girtîgehê mabûn weke berhemên destê duyemîn difirotin girtiyan. 
 
LI ERZÎNGANÊ TEHLIYE TÊN ASTENGKIRIN 
 
Bi domdarî di raporê de hate diyarkirin ku li Girtîgeha bi Ewlekariya Bilind, Girtîgeha Tîpa L, Girtîgeha Tîpa T û Girtîgeha Jinan ên li Girtîgeha Kampusê yên Erzîngahê li gel ku dema înfazkirina cezayê ya gelek girtiyan xelas bûye jî bi hinceta “başhaliyê” tehliyeyên wan tên astengkirin. Di raporê de hate gotin kul sewqên girtiyan ên ji bo nexweşxaneyan demekî dirêj nayên kirin, dema sewq tên kirin jî muayeneya destkelemçekirî li girtiyan tê ferzkirin, dermanên tên nivîsandin pir dereng tên dayin. Hat destnîşankirin ku ji ber hincetên pir biçûk cezayên disiplînê didin girtiyan, bi hinceta van cezayan mafên telefon û nameyan ên girtiyan hatine qedexekirin, ji ber ku ev ceza pir caran tê dayin jî veguherîne tecrîdê. Di berdewamê de hate daxuyandin ku li Erzînganê xwarin xerab in, pir zêde lêgerînên odeyan tên kirin, di dema lêgerînê de alav û amûr tên belavkirin û mafên hobî û sihbetê yên girtiyan tên astengkirin. 
 
LI GIRTÎGEHA ERZIROMÊ LÊGERÎNA TAZΠ
 
Di raporê de hat gotin ku di ketina Girtîgehên Hejmar 1 û Hejmar 2 yên Dumlu yên Erziromê û Girtîgeha Tîpa H a bi Ewlekariya Bilind de lêgerîna tazî tê ferzkirin. Hat gotin ku li girtîgehên Erziromê gelek girtiyên nexweş hene û sewqên wan ên nexweşxaneyan dereng tên kirin, bersiva daxwaza revîrê nayê dayin an jî tê vehêlandin. Hat destnîşankirin ku Lijneyên Îdare û Çavdêriyê dema nirxandina başhaliyê dikin li gorî krîterên ne objektîf tevdigerin û pirs û nirxandinên nehiqûqî dikin. Hat daxuyandin ku li van girtîgehan daxwaza girtiyan a sewqkirina cihên nêzî malbatên xwe bêyî hincetek were nîşandan tên redkirin, rêveberiya girtîgehê salekê hejmartina ser pêyan li girtîgehan ferz kir, ev demeke ev sepan hatiye bidawîkirin, nameyên girtiyan ji hêla komîsyona xwendinê ve bi keyfî tên sansurkirin û name nagihijin xwediyên wan. 
 
GIRTIYÊN NEXWEŞ ÊN LI GIRTÎGEHA XARPÊTÊ NAYÊN TEHLIYEKIRIN 
 
Têkildarî binpêkirinên li Girtîgehên Hejmar 1 û Hejmar 2 yên Xarpêtê, Girtîgeha Tîpa T a bi Ewlekariya Bilind û Girtîgeha Tîpa R a Xarpêtê jî hate gotin ku tevî rapora “Nikare di girtîgehê de bimîne” jî girtiyên nexweş nayên tehliyekirin; sewqên wan tên derengxistin, xebatkarên tenduristiyê guh nadin giliyên girtiyan û gotinên dijî rûmeta mirovahiyê li girtiyên siyasî tên kirin, dema di vê mijarê de gilî tên kirin jî tu encam jê nayên bidestxistin. Di raporê de hat gotin klu li girtîgeha Xarpêtê li gel ku di depoyan de hene jî nivînên ortopedîk nadin girtiyan, divê kesên sexbêra girtiyên nexweş û astengdar dikin di dema serşûştin û hwd. jê re bibin alîkar lê nabin alîkar. Hat destnîşankirin ku li van girtîgehan girtî ji ber xwarinê jehrî bûne, daxwaza çûna revîrê nayê qebûlkirin, ji ber ku girtiyekî rewş bi malbata xwe re parve kiriye derheqê wî de lêpirsîn hatiye vekirin, qawîş gelek sar in, daxwaza zêdekirina germê bi hinceta tevdîrên teserûfê hatiye redkirin. Di raporê de hat bilêvkirin ku li girtîgehên Xarpêtê gelek caran bi li odeyan lêgerîn tên kirin, di dema lêgerînan de alav û amûrên girtiyan tên belavkirin, aktîvîteyên sporê nayên kirin, daxwazên ji bo qursan û hwd. nayên cîbicîkirin û daxwaza çalakiyên hevpar jî nehatine qebûlkirin. 
 
LI GIRTÎGEHA MELETIYÊ ‘ŞÊWAZÊ LÊGERÎNA TAYBET’
 
Di raporê de hat ragihandin ku her çend girtiyên li Girtîgeha Girtî ya Tîpa T a Akçadagê ya Meletiyê cezayê ku li wan hatiyebirîn û cezayên xwe qedandine jî ji ber cezayê wan ên hucreyê heye înfaza wan şewitandine. Her wiha nameyên ku girtiyan ji derve şandine ji aliyê îdareya girtîgehê dereng hatine şandin û nameyên ku ji derve ji bo wan hatine jî bi derengî dane wan. Dîsa bi hinceta ku werger tuneye nameyên kurdî jî hatine sansurkirin. Di raporê de hat ragihandin ku li Girtîgeha Girtî ya Tîpa T ya Akçadagê, hin personelên di bin navê ekîba "lêgerîna taybet" de li odeyan lêgerînên hûrgilî kirine û tacîz pêk anîne. Dîsa di dema lêgerînê de, lênûsk, ajanda û pirtûkên çîrokan ên girtiyan hatine desteserkirin. Girtiyên ku îtîrazî vê kiryara kêfî kirine jî derbarê wan de lêpirsîna dîsîplînê hatiye destpêkirin. Di raporê de tê ragihandin ku her çendî girtiyan li dijî vê rewşê serî li dadgeha înfazê dabin û îtîrazên wan ji aliyê dadgehê ve hatinin qebûlkirin jî, pirtûk, lênûsk û ajandayên wan li wan venegerandine. Di raporê de tê destnîşankirin ku kargeriyê xwestiye bi awayekî sînor ango bi hejmareke kêm girtî derkevin werzîşê, atolye û kursên ku ji aliyê kargeriyêve hatine destpêkirin. Her wiha di raborê de hatiye aşkerakirin ku amûrên li kantên tên firotin gelekî buha û xwarinên ji aliyê kargeriyê didin wan jî hem xirab e û hem jî nirxa wê gelekî kêm e.
 
Di raporê de ji bo rakirina binpêkirinên mafên mirovan ev pêşniyar û daxwaz hatin kirin. 
 
“* Tecrîd û îzolasyona ku rêbazekî îşkenceyê ye divê demildest ji ser girtiyan bê rakirin:
  
*Ji bo mafê girtiyan ê xwe gihandina tenduristiyê bê misogerkirin, girîngî bidin xizmetên tenduristiyê yên pêşîlêgirtina nexweşiyê û ji bo kesên bi nexweş ji derfetên dermankirinê sûd werbigirin divê tedbîrên pêwîst bên girtin. 
 
* Divê bi lezgînî girtiyên nexweş bên dermankirin û astengiyên qanûnî û yên din ên li pêşiya berdana hemû girtiyên nexweş bên rakirin, bi taybetî girtiyên nexweş ên giran ku ji ber nexweşiya xwe nikarin jiyana xwe di girtîgehê de bidomînin, bên rakirin.
 
* Divê girtî di wextên xwe de bên dermankirin,  divê sewqa wan a nexweşxaneyê neyê derengxistin û di zûtirîn demê de randevûyên nexweşxaneyan bên kirin. 
 
* Divê demildest dest ji pêkanînên bêhiqûqî ên 'dest kelebçekirî' ku dema girtiyan dibin nexweşxaneyan û tên muayenekirin, bê berdan.
 
* Divê qanûn û polîtîkaya rejîma înfazê ya li Tirkiyeyê li gorî hiqûqa mafên mirovan a navneteweyî û bi taybetî jî mafên girtiyan were sererastkirin.
* Divê li girtîgehan rêz ji mafên jiyana taybet re bê girtin û ji destwerdanên bi kêfî dûrbikevin. Divê li ser hev û bi kêvî ketûber li odeyên gitiyan pêk neyê. Di dema lêgerînê de odeyan de divê dest daneynin ser amûrên taybet ên girtiyan, alav û amûrên wan ji hev neyê belevkirin û dest daneynin ser pirtûkên ku biryara qedexe û berhevkirinê tune bin. Tiştên hatine desteserkirin di demeke pir kin deli girtiyan bên vegerandin.
 
* Di çarçoveya mafên girtiyan ên girtina agahî û danûstandina bi kesên din re, divê biryarên astengker ên rêveberiyê yên der barê weşanên wekî rojname, pirtûk û kovaran de derhal bên rakirin. 
 
* Wekî pêwîstiya mafê daxwaznameyê û mafê agahdarkirinê, daxwazname û nameyên ku ji aliyê girtiyan ve hatine nivîsandin, radestî muxatabên xwe bên kirin. 
 
* Divê demildest dev ji sansurkirina nameyên girtiyan bi taybetî jî nameyên kurdî bê berdan. 
 
* Xwarinên ku li girtîgehan tên dayîn divê xwedî nirxa bilind be, girtiyan têr bike û mesrefa debara rojane ya diyarkirî bigire. 
 
* Gihîştina ava paqij ji bo girtiyan pêwîstiya mafê tenduristiyê û mafê parastina hebûna xwe ya madî û manewî ye. Ji bo vê jî ji bo pêşî li qutbûna avê û nebûna ava germ li girtîgehan bê girtin divê tedbîr bên girtin.
 
* Divê berhemên li kantîna girtîgehê li gorî bihayên bazarê bên sererastkirin û cureyên berhemên li kantînê bên zêdekirin."
 

Sernavên din

14/12/2024
14:29 Jiyana Werîşe Muradî di xeteriyê de ye
14:23 Di 9’emîn salvegera qedexeyan de banga rûbirûbûnê
14:19 Kesên di qedexeya Cizîrê de jiyana xwe ji dest dan nehatin jibîrkirin
14:05 Keskîn Bayindir: Divê statûya Rojava bê naskirin
Çîgdem Kiliçgûn Uçar: Çareserî di azadiya Abdullah Ocalan
10:42 Evîn Cuma: Sivîl di hedefê de ne, DAIŞ xwe bihêz dike
09:41 Amedî: Li Rojhilata Navînê aştî bi çareserkirina pirsgirêka kurd pêkan e
09:09 Şahînê bi KHK'ê hat îxrackirin ket ber îcrayê
09:05 Ji siyasetmedaran bang li desthilatê: Ne bi çeteyan, bi kurdan re li rûnê
09:00 ROJEVA 14'Ê KANÛNA 2024'AN
13/12/2024
16:11 ‘Erdnîgarî diguhere hûn bombebarankirina Rojava didomînin’
15:52 Rapor: Lêgerîna tazî, sansur, cezayên disiplînê û taloqkirina tehliyeyan
15:46 Di êrişên dewleta tirk de 13 jinên pêşeng hatin qetilkirin
15:40 Ji bo girtiyan kampanyaya pere şandinê
15:37 Pirtûka ‘Repertuara Stranbêjiyê’ li Sûrê gihişt ber destê zarokan
15:35 Îsraîlê ji hewayî êrişî Sûriyeyê kir
14:33 Parêzer Raziye Ozturk: Tecrîda Bahçelî îtîraf kiribû hêj didome
14:02 DEM Partiyê rapora binpêkirinên mafan eşkere kir: Zext ji sedî 50 zêde bûn
13:44 Ji Amedê bang: Em berxwedanê mezin bikin, xwedî li Rojava derkevin
13:17 Li Wanê 3 kes hatin binçavkirin
13:11 Oznûr Bartin: Budçeya şer ji sedî 65 zêde bû
13:01 Hevserokên Giştî bi nûnerên 31 welatan re hatin gel hev
12:53 Hunermend Pinar Aydinlar hate binçavkirin
12:33 Malbata Abdullah Ocalan ji bo hevdîtinê serlêdan kir
11:45 Hevserokê PYD’ê: Ger em li Şamê yek bin neçar in îradeya me qebûl bikin
11:23 Bîlançoya şerê li Bendava Tişrînê û Pira Qereqozaqê hate eşkerekirin
10:26 Berdevka Meclisa Jinan a DBP’ê: Dev ji êrişkirina destekftiyên Rêveberiya Xweser berdin
10:23 Li Mêrsînê siyasetmedar û parastvanên mafan hatin binçavkirin
10:00 Ji ber berfê li Wanê rêya 131 jîngehan hatin girtin
09:56 Hat îdiakirin ku alîkariyên piştî şewatê hatin şandin hatine desteserkirin
09:55 Rapora PEN a Norwecê ya der barê îdianameya rojnameger Arslan de
09:06 Bi ser re 9 sal derbas bûn lê hêj jî birîn nekewîn e
09:05 Gundên di salên 90'î de hatin şewitandin di hedefa şîrketên petrolê de ne
09:04 ‘Dê têkoşîna hevpar a gelên bindest karibe êrişan rawestîne'
09:02 Endamên meclisê yên nehat hiştin têkevin şaredariyê: Em ê li ber xwe bidin
09:01 Bozarslan: Tirkiye dixwaze Rojavayê bike parçeyekî xwe û têxe bin fermana xwe
09:00 ROJEVA 13’Ê KANÛNA 2024’AN
12/12/2024
21:45 Li Danîmarkayê li ber parlamentoyê protestokirina êrişan û tecrîdê
21:35 Li Reqayê gule reşandin ser gel: 43 kes birîndar bûn
16:36 Tulay Hatîmogûllari: Divê hemû gel û bawerî di jinûveavakirina Sûriyeyê de cih bigirin
16:11 Şîna Nûra Kurt bi girseyî hate ziyaretkirin
16:02 Rêveberiya Xweser: Alaya Sûriyeyê dê li herêmên xweser jî be
15:52 Êriş hatin protestokirin: Deng bidin têkoşîna azadiyê ya Rojava
15:21 Baroya Amedê ji bo Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê bang li NY’ê kir
14:55 Sevîlay Çelenk: Em ê berxwedana Rojava bi tenê nehêlin
14:27 Omer Ocalan cara ewil hinek hûrgiliyên hevdîtina li Îmraliyê vegot
13:41 Hûlakû yê DEM Partiyî: Tirkiye, Rojava weke xenîmeta şer dibîne
11:53 DEM Partî çû serdana KESK’ê
11:42 Li Amedê dê mihrîcana ‘Kîjan Mafên Mirovan?’ bê lidarxistin
11:21 Danişîna rojnameger Zeynep Kuray hat taloqkirin
11:17 Herêmên texrîbata ekoljîk lê tê kirin hatin qedexekirin
11:11 Parêzeran ji bo hevdîtina li Îmraliyê serlêdan kirin
11:08 Li girtîgehê ji ber govenda Newrozê cezayê disiplînê hat dayin
11:01 Ji bo 47 pirtûk û 12 kovaran biryara berhevkirinê
10:34 Temellî ji Fîdan re got: Ya ku divê were nûkirin polîtîkaya we ye
10:30 Parêzer Şaman: Divê ji bo ‘Mafê Hêviyê’ sererastkirin bên kirin
10:12 Bereket Kar: Kurd dê di nexşeya nû de cih bigirin
10:05 Mazlum Ebdî têkildarî turbeya Suleyman Şah daxuyanî da
10:03 Ji bo CPT’yê serlêdan hat kirin: Divê tavilê bê ziyaretkirin
09:59 Ji bo mitînga ‘Ji Abdullah Ocalan re azadî’ ya li Arjantînê dixebitin
09:46 'Bi êrişan modêla neteweya demokratîk hedef tê girtin’
09:26 ‘Divê êrişên ser Rojava bisekinin, statû were naskirin’
09:05 Cenazeyê kurê wê 27 rojan li mizgeftê ma: Sedsal jî derbas bibin ez ê ji bîr nekim
09:00 ROJEVA 12’Ê KANÛNA 2024’AN
11/12/2024
22:38 Jin bang li NY’ê kirin: Li hemberî komkujiyan tedbîr bigirin!
21:10 Li dijî êrişan ber bi Parlamentoya Ewropayê ve meşiyan
19:50 Li Amedê li dijî êrişan xeleka aştiyê
16:41 Li gelek bajaran êriş hatin protestokirin: Rojava rûmeta me ye
15:59 Hevserokên Giştî çûn serdana girtiyan
15:34 Parastvanên mafan ji bo piştevaniyê ji Hatîce Onaran a girtî re pere şand
15:25 Kesên di êrişên SÎHA’yan de hatin qetilkirin di rojeva Meclisê de ne
14:55 Li Hezexê qeza: Kesek mir, 7 kes birîndar bûn
14:54 Kobanê hate bombebarankirin: Kesek hate qetilkirin
14:48 Ji bo betalkirina biryara tayînkirina qeyûm a li Şaredariya Miksê serlêdan hat kirin
14:38 Li Curnê Reş Mala Bêhnvedanê ya Jinan hate vekirin
13:52 Ji Ma Musîcê kampanyaya 'Milyonek pirtûk, milyonek zarok’
13:28 Lêpirsîna Rojîn Kabaîşê: Sedema teqez a mirinê zelal nebû, dîmenên nû li dosyayê hatin zêdekirin
13:18 Tevlibûna merasîma cenaze sînordar kirin û sersaxî qedexe kirin
13:04 9 kesên li Hezexê hatibûn binçavkirin hatin berdan
12:10 Xebatkarê rojnameya Yenî Yaşamê hate binçavkirin
12:09 Operasyona li Çiyayê Bagokê didome
12:08 Îşkenceya polîsan vegotin: Gefa tecawizê li me xwarin
11:31 Qeyûmê Mêrdînê kesên dadgehê îadeyî kar kiribû dîsa ji kar derxist
10:59 Li girtiyên xwarina ‘nexweş’ nexwarin cezayê ragihandinê hate birîn
10:34 Ambulansa birîndar vediguhest hate bombebarankirin
10:27 Li Şirnexê jineke ducanî li nexweşxaneyê jiyana xwe ji dest da
10:26 Wêneyê qeyrana aborî: Tenê karibû bacanekê bikire
10:25 Walîtiyê nehişt navê Rojîn Kabaîşê li navenda jinan were kirin
10:03 Di lêpirsîna rojnameger Aslan de cara duyemîn biryara bêrayetiyê hat dayin
09:18 Rojnamevan Mûtlû: Pêşeroja gelên Sûriyeyê xeta 'rêya sêyemîn' e
09:17 Dewleta tirk di 6 mehan de 77 kes bi SÎHA’yan qetil kir
09:02 Li Wanê tenê ew şewqeyan çêdike
09:01 Dermanên endamê KESK'ê Aslan ê pençeşêr lê peyda bûye nadinê
09:00 ROJEVA 11’Ê KANÛNA 2024’AN
08:48 HSD’ê têkildarî Minbicê daxuyanî da
10/12/2024
23:29 Ji Rêveberiya Xweseriya Demokratîk bang li qada navneteweyî: Bêdeng neminin
23:12 Li Kobanê 2 kes hatin qetilkirin
16:55 Li gundê leşkeran dorpêç kirî 9 kes hatin binçavkirin
16:33 Li pêşiya Meclisê daxwaza edaletê kirin
16:22 Hunermend, rojnameger û nivîskar li dijî qeyûm li Êlihê bûn
16:19 Êrişên dewleta tirk û koma paramîlîter SMO'yê hatin protestokirin