Dogu Ergîl: Tirkiye mecbûr e rêveberiya xweser a li Sûriyeyê qebûl bike

  • rojane
  • 10:29 19 Kanûn 2024
  • |
img

ENQERE - Prof. Dr. Dogu Ergîl diyar kir ku dê li Sûriyeyê li herêma Kurd lê dijîn rêveberiyeke xweser were avakirin û Tirkiye dê mecbûr be ku vê xweseriyê qebûl bike. Ergîl, wiha got: “Wê demê li vir jî dê di pirsgirêka Kurd de hinek pêşketin çêbibin.” 

Şer û pevçûnên li Rojhilata Navîn her ku diçe bêhtir zêde dibin. Ji ber êrişên Îsraîlê yên li ser Xeze û Lubnanê gelek windahiyên canî çêbûn û rê li ber wêraniyeke mezin vekir. Şerê navxweyî yê Sûriyeyê ku di sala 2011’an de dest pê kir jî derbasî qonaxeke nû bû. Heyet Tehrîr el-Şamê (HTŞ) di 27’ê Mijdarê de dest bi êrişê kir û rejîma Baasê hilweşiya. Bi awayekî hemwext, dewleta tirk û koma wê ya paramîlîter SMO’yê jî êrişî Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê kirin. 
 
Civanasê siyasetê û nivîskar Prof. Dr. Dogu Ergîl ku têkildarî pirsgirêka Kurd lêkolînan dike, têkildarî geşedanên li Rojhilata Navîn ji Ajansa Mezopotamyayê (MA) re axivî. 
 
ŞERÊ ÇAVKANIYÊN ENERJIYÊ
 
Dogu Ergîl, bal kişand ser geşedanên li seranserî cîhanê û got ku çendek hêma hene ku derdikevin pêş. Ergîl, ew hêma wiha rêz kir: “Nifûs zêde dibin û aborî pêş dikevin, girêdayî vê jî pêdiviyeke mezin a bi enerjiyê derdikeve holê. Anku pîşesaziya we çiqas pêş bikeve, hewcehiya bi çavkaniyên enerjiyê û çavkaniyên xwezayî jî ewqas zêde dibe. Lewma hevrikiyeke mezin heye. Armanc jî ew e ku li ser çavkaniyên enerjiyê serdest bin û ev jî rê li ber hevrikiyeke mezin vedike.”
 
‘NETEWE DEWLET ÊDÎ QELS DIBIN’
 
Bi domdarî Ergîl bal kişand ser projeyên enerjiyê yên Çînê, projeya IMEC’ê ya DYA’yê û projeya Tirkiye û Iraqê ya Rêya Pêşvebirinê û wiha got: “Ev hêz hem dixwazin ji çavkaniyên destê xwe de di asta herî jor de sûd jê bigirin hem jî rêyên peydakirinê yên herî biqezenc bibînin. Tirkiye jî niha di nava vê hevrikiyê de ye. Dixwazin çendek xet li ser xaka wê derbas bibin. Sedema karesatên mezin ên cîhanê jî ev e. Heta niha aktorên sereke dewlet bûn lê netewe dewlet her ku diçe qels dibin. Ji ber ku kûrewîbûn ewqas pêş ket ku êdî netewe dewlet nikarin ewlehiya gel biparêzin, gelê xwe memnûn bikin, daxwazên wan ên azadiyê cîbicî bikin. Pirsgirêkên wan ên bi vî rengî hene. Êdî li şûna neteweyên xwe dispêrên yekperestiyê, neteweyên gelek nasnameyan di nava xwe de dihewînin û xwe dispêre dilxwazî û bingeheke hiqûqî û siyasî hene. Êdî pêdivî bi pergalake piranîparêz heye. Zehmete ku pergalên dewletê yên heyî li hemberî pêşketina teknolojiyê bikarin li ber xwe bidin.” 
 
GEŞEDANÊN LI ROJHILATA NAVÎN
 
Ergîl, di berdewama axaftina xwe de bal kişand ser geşedanên li Rojhilata Navîn û wiha got: “Piraniya dewletên li Rojhilata Navîn nû ne. Piştî hilweşîna Împaratoriya Osmaniyan, nêzî 40 dewlet derketin holê. Di nava tevekan de jî gelek miletên cuda hene. Peydakirina pergaleke ku van rengîniyan tevekan di nava xwe de bi awayekî wekhev bihewîne wisa hêsan nîne. Welatên nekarîn vê bikin jî bêîstîqrar bûn. Piştî Osmaniyan, li Rojhilata Navîn welatên sînorên wan ji hêla siyasî ve hatine xêzkirin hene. Û ev gel jî niha daxwaza pergaleke siyasî ya nû ya ji bo wan guncav dikin. Her wiha li dijî kesên ew eciqandin serî radikin û dixwazin pergaleke siyasî ya bêyî wan ava bikin. Lê avakirina pergala siyasî ya nû bi tena serê xwe bes nake. Divê ji hêla aboriyê ve domdariya wan hebe. Ez ji van re dibêjim yekîneyên siyasî, nabêjim dewlet. Herêmên xweser dikare bên avakirin. Zehmet e ev bi tena serê xwe bikarin hebûna xwe biparêzin. Em nizanin dibe ku bibe federasyon an jî konfedarasyon. Lê ev dê hêdî hêdî teşe bigirin.” 
 
Têkildarî pozîsyona Kurdan a di vê hevkêşeya tevlihev a Rojhilata Navîn de jî Ergîl ev nirxandin kir: “Tirkiye li ser bingeha tirkitiyê hate avakirin. Kurd bi awayekî fiîlî hebûn lê ji hêla çandî û siyasî ve tune bûn. Kurd jî niha dixwazin li herêmên xwe xweser bijîn. Daxwaza wan nehat qebûlkirin. Dewletê ev yek xetere dît. Bingehek van fikaran tune bû lê dîsa jî jiyan.” 
 
‘NEFRETA LI DIJÎ KURDAN LI TIRKIYEYÊ BÛYE NEXWEŞIYEK’
 
Dogu Ergîl, ji bo geşedanên li Sûriyeyê jî got ku rewşeke zêde nediyar heye û wiha got: “Ev rewş ne bi destê gelên Sûriyeyê, bi mudaxileyên derve çêbû. Niha rêxistineke di lîsteya terorê de cih digire ketiye Şamê û bûye îktîdar. Ev geşedanên diqewimin, encamên nakokiyan e. Heke li Tirkiyeyê Kurd nebûna, dê bixwest Kurd li wir xweseriyê ragihînin û bi Kurdên li Iraqê re bibin yek. Di bixwesta Kurd dewletê ava bikni. Lê ji ber Kurdên li vir ditirse. Li şûna daxwazên Kurdn çareser bike, her tim weke ‘xiyanetê’ dibîne. Hewl daye bi rêya zorê tune bike. Vê jî li dijî Kurdan rê li ber nefretê vekiriye. Nefreta li dijî Kurdan a li Tirkiyeyê, veguheriye nexweşiyekê. Di çareseriya wan de tenê kuştin, tundî heye. Niha hemleyeke nû dane destpêkirin. Armanc ne tedawiya vê nexweşiyê ye, armanc tesfiye ye. Ew jî dizanin ku bandora Abdullah Ocalan li ser PKK, PYD û Rojava heye. Xuyaye ku beriya reva Esad, baş li ser dersa xwe xebitîne.” 
 
‘DÊ SÛRIYE DABEŞ BIBE Û RÊVEBERIYA XWESER JÎ AVA BIBE’
 
Têkildarî daxuyaniyên Serokê Giştî yê MHP’ê Devlet Bahçelî jî Ergîl ev tişt anî ziman: “Tirkiye êdî bêzar bû ku PKK tune nabe. Di demekî kin de li Enqereyê çalakî li dar xist. Hêj jî dikare çalakiyan bike lê bi awayekî taktîkî nake. Li gorî wan divê PKK were tunekirin. Wisa bawer dikin ku li Sûriyeyê dê teqez hebûna Kurdan hebe û ev jî dê di bin sîwana Amerîka û Îsraîlê de be. Her wiha dibêjin ku eleqeya wê dê bi PKK’ê re hebe, gotina PKK derbasdar be û PKK dê tune nebe. Ji ber van fikaran jî Tirkiye dixwaze PKK’ê bêbandor bike. Ev, pirsgirêka ewlehiyê ye. Anku ne ji bo çareseriyê ye. Hat fêmkirin ku armanca ji vê ew e ku hebûna PKK’ê li hundirê Tirkiyeyê û bi taybet li Rojava tune bikin. Anku fikarên Tirkiyeyê yên weke demokrasî, dewleta hiqûqê û hwd. tune ne. Dibêjin qey heke Ocalan bixwaze dê PKK bi dawî bibe, PYD bi dawî bibe, Kurdên li Sûriyeyê bi dawî bibin û hwd. Gelo kesekî ewqas sal in di hefsê de ma dê bibêje; ‘Temam bra. Min bigirin hefsa malê û bişînin aliyê din ê sînor. Ez ê her tiştekî çareser bikim.’ Gelo hikûmet ji vê bawer e? Tevgereke neteweyî ya ber bi dewletbûnê ve diçe heye. Ma ev pêkan e? Ma dê ev bi biryara kesekî tune bibin? Ma ev pêkan e? Bersiva min ne girîng e. Em ê di pêşketinên li qadê de bibînin. Bi qasî ku ez fêm dikim dê Sûriye dabeş bibe, Îsraîl dê dest deyne ser piraniya wê û dê herêma Kurdan hebe. Heke li Sûriyeyê Rêveberiyeke Xweser çêbibe, Tirkiye jî dê bi şikelî lihev bike.” 
 
‘TIRKIYE MECBÛR E QEBÛL BIKE’
 
Di dirêjiya axaftina xwe de Ergîl wiha got: “Tirkiyeyê berê li Iraqê lihev kir. Herêma Federe ya Kurdistanê niha şirîkê wê yê herî baş e. Heke fêm bike ku dê li wir xweserî çêbibe, dê lihev bike. Mecbûr e qebûl bike. Wê demê dê li Tirkiyeyê jî di mijara pirsgirêka Kurd de pêşketin çêbibin.”
 
‘TIRKIYE HER KU BI KURDAN RE ŞER DIKE, EWQAS BIÇÛKTIR DIBE’
 
Herî dawî jî Ergîl destnîşan kir ku heke Tirkiyeyê nasname û zimanê Kurdan qebûl bikira dê pirsgirêk bi hêsanî çareser bûbûya û got: “Di mijara ziman de pir zextker in. Heke ev nebûya dê pirsgirêka Kurd ewqas giran nebûya. Nîviya Kurdên li Herêmê li Tirkiyeyê ne. Li şûna ku bi wan re li Rojhilata Navîn mezin bibe, bi şerê li dijî Kurdan her ku diçe biçûk dibe.”
 
MA / Mehmet Aslan

Sernavên din

12/03/2025
20:56 Balafirên şer gundekî Sirînê bombebaran kirin
20:53 Kesên di Komkujiya Gaziyê de hatin qetilkirin hatin bibîranîn
16:55 Tehliyeyên girtiyên 30 sal in di girtîgehê de hatin astengkirin
16:50 Danişîna doza Ayşegul A. hate taloqkirin
16:33 Meclisa Jinan a DEM Partiyê bi şandeya Partiya DEVA’yê re hevdîtin kir
16:32 Li gelek bajaran bi gel re civîn hatin lidarxistin
15:48 Di çalakiya nobetê de êrîşên li dijî Elewiyan hat şermezarkirin
15:22 Li Îranê 2 jinên tev li pîrozbahiya 8’ê Adarê bûn hatin binçavkirin
15:21 Ji bo Newroza li Êlihê banga tevlibûnê hat kirin
15:09 Siyasetmedar Ozlem Demîr piştî 9 salan hate berdan
14:46 Meclisa Jinan a DEM Partiyê çû serdana CHP’ê
14:41 Gazete Duvar tê girtin
14:38 Bertek nîşanî komkujiyên li dijî Elewiyan dan
14:29 Di Çemê Dîcleyê de mirina bi komî ya masiyan
14:27 Bakirhan: Divê serokkomar jî tevli pêvajoyê bibe
Arikan: Divê îktîdar samîmîbûna xwe nîşan bide
14:19 Rêveberiya Xweser: Peyman dê bingeha avakirina Sûriyeya Demokratîk ava bike
14:17 Ji bo Midûrê Berpirsyar ê Halk TV’yê Asker de biryara girtinê hat dayin
14:11 MHP’ê bersiv da bertekên ji ber gotina ‘rêberê avaker’: Divê êdî Tirkiye biguhere
13:52 Erdogan: Heke DEM Partî bixwaze ez ê pê re hevdîtinê bikim
13:13 Wezîrê Karên Derve yê DYA’yê: Me peyman bi keyfxweşî pêşwazî kir
13:08 Aqûbeta Babaoglû yê 31 sal berê hatibû windakirin hate pirsîn
12:21 Agirê Newrozê yê ewil li Licê tê vêxistin
12:08 Ji bo Newroza 19’ê Adarê ya Wanê banga hate kirin
11:38 Xelfetî ji bo Newrozê amade ye: Em ê li banga dîrokî xwedî derkevin
11:33 Hevdîtina DEM Partî û TÎP'ê: Divê li ser zemîna qanûnî gav bên avêtin
11:27 Ji bo rêveberan biryara beraetê ji bo komeleyê jî biryara girtinê dan
11:10 Evîn Siwêd: Em ê ji bo pergala jinê li tevahiya Sûriyeyê bê cîbicîkirin bixebitin
10:55 Ligel rapora ‘helwesta baş’ înfaza wî hat şewitandin
10:47 Eren Keskîn: Beriya her tiştî divê girtiyên nexweş bên berdan
10:44 Îdianameya der barê rojnameger Oznur Deger: Bi nûçe û parvekirinên xwe tê sûcdarkirin
10:17 Li Şirnexê 11 herêm hatin qedexekirin
10:00 Abdullah Ocalan: Newroz dîroka jinûve xwe afirandinê ye
09:47 10 sal di ser qedexeyên Nisêbînê re derbas bûn: DNA hatin windakirin, cenaze nehatin dayîn
09:44 Li Haciya Kurdan coşa Newrozê
09:40 Foza Yûsif: Dê tu kes li derveyî çareseriyê neyê hiştin
09:34 Ûçar ê DEM Partiyî: Zemîna çareseriyê biryar 'mafê hêviyê' ye
09:07 Berdana girtiyê bi Alzheîmerê yê 32 sal in girtî ye 3 mehan hat taloqkirin
09:02 ‘Ji bo pêkanîna bangawaziyê berpirsiyarî dikeve ser milê her kesî'
09:01 Ozturk: Gel peyama bidîmen a Ocalan dixwaze
09:00 ROJEVA 12’Ê ADARA 2025’AN
11/03/2025
16:59 Banga Newrozê li gelan kirin: Bila bibe wesîleya azadiyê
16:30 Bang li NY’ê kirin: Komkujiyên ser Elewiyan bidin sekinandin
16:08 Tulay Hatîmogûllari: Agirê Newrozê dê ji bo aştî û civaka demokratîk bê geşkirin
15:19 Şîna Pelda Dogrî bi girseyî hat ziyaretkirin
15:18 Li gelek bajaran civînên gel: Dem dema avakirina demokrasiyê ye
14:48 Îlham Ehmed: Armanca mutebeqetê pêşîlêgirtina qirkirina li herêmên beravê ye
14:34 Bakirhan: Metna mutebeqetê li gorî banga Ocalan e
13:55 Çîgdem Kiliçgun Uçar: Em mizgîniya azadiyê mezin bikin
Bakirhan: Em stranên aştiyê bigihînin Îmraliyê
13:27 Koçyîgît: Peymana HSD’ê ji bo rawestandina qirkirina Elewiyan pir girîng e
13:10 Li Stenbolê Deklarasyona Newrozê: Newroz, îradeya gelan a jiyana bi hev re, azad û wekhev e
13:03 Ji bo 9 wekîlan fezleke şandin Meclisê
12:54 Strana Newroza îsal amade ye: Newroza Azadî
12:02 Di çapemeniya cîhanê de peymana HSD’ê û rêveberiya demkî ya Sûriyeyê
11:58 HSD’ê têkildarî Tişrîn û Qereqozaqê de daxuyanî da: Êriş zêde bûn
11:55 Parêzeran ji bo hevdîtina bi Abdullah Ocalan re serlêdan kirin
11:53 Dewletên Ereb piştgirî dan peymana di navbera HSD û Şamê de
11:43 Ferhad Şamî: Armanca me rawestandina şer e
11:36 Dayikên zarokên wan hatin qetilkirin: Niha dora dewletê ye
11:20 Deklarasyona Newroza 2025’an: Em xwedî li îradeya azadî û aştiyê derkevin
11:01 Bafil Talabanî: Em piştgiriyê didin peymana li Rojava
10:51 Salih Muslim hûrgiliyên peymanê vegot: Em ê bi hev re birêve bibin
10:14 Demîrel: ‘Mafê hêviyê’ yek ji hîmê bingehîn ê pêvajoyê ye
09:47 31 sal derbas bûn: Nazimek çû bila Nazimên din neçin
09:31 Li dijî 2 şaredariyên CHP’î operasyon: 32 kes hatin binçavkirin
09:27 Di hevdîtinan de kîjan daxwaz berbiçav dibin?
09:26 Dayikên Aştiyê yên Geverê: Divê Ocalan azad be
09:14 Peymana di navbera Rêveberiya Xweser û hikûmeta Sûriyeyê de tê çi wateyê?
09:06 Ji Meclisa DEM Partiyê rapora qeyûm: Hemû xebat hatin sekinandin
09:05 Saziyên zimanê Kurdî: Em ji bo zimanê xwe xwedî li bangawaziyê derdikevin
09:01 Gelê Newrozê
09:00 ROJEVA 11’Ê ADARA 2025’AN
06:59 HSD’ê bi rêveberiya demkî ya Sûriyeyê re peyman îmze kir
10/03/2025
16:55 Uçar: Hewceye sererasetkirinên qanûnî bên kirin
16:39 Foruma Aştiyê ya Îzmîrê: Divê Meclis bicive, komîsyonê ava bike
16:19 Ji ÎHD’ê rapora binpêkirinên li girtîgtehên Tîpa R’yê
15:11 Komkujiyên li dijî Elewiyan hatin protestokirin
15:02 CHP’ê piştgirî da çareseriyê: Em paketê amade dikin, divê sererastkirinên qanûnî bên kirin
14:52 Bayindir: Divê Meclis êdî gavan biavêje
14:23 Li gelek bajaran civînên ‘Aştî û Civaka Demokratîk’ bi gel re hatin lidarxistin
13:56 Li Şirnexê jinekê bi awayekî guman jiyana xwe ji dest da
13:48 Saziyên ziman piştgirî dan bangê: Divê Kurdî bibe zimanê perwerdeyê
13:28 SOHR: Li Sûriyeyê 973 sivîl hatin qetilkirin
13:19 Hevdîtina DEM Partî û CHP’ê dest pê kir
13:12 Tekane hinceta cezayê li Halîse Aksoy hatiye birîn îfadeyên şahidan e
12:48 Li Wanê hilbijartî civiyan: Em ê di her şert û mercan de xizmeta gel bikin
11:39 Êrişên li Sûriyeyê vegot: Çek li Suniyan hatin belavkirin
11:31 Hevdîtina DEM Partî û EMEP’ê: Divê tecrîd rabe û îktîdar gavan biavêje
11:16 ‘Êdî dema gavavêtinê ya dewletê ye’
10:55 MEB’ê bertek nîşanî dersa ‘wekheviya zayenda civakî' da
10:40 Dirûşma Newroza 2025’an diyar bû
10:14 Hevdîtina DEM Partî û EMEP’ê dest pê kir
10:12 Xwebûn bi manşeta ‘Jin bi xwe gerdûn e’ derket
09:59 Xizmên girtiyan: Em bi destên hev bigirin û astengiyên li pêşiya aştiyê rakin
09:57 Aktîvîstê Belûc: Têkoşîna Kurdan îlhamê dide me
09:35 Endamên ALÎM-DER’ê: Divê êriş bên sekinandin û dewlet gavan biavêje
09:02 Şertê ewil ê pêvajoya nû: Divê girtiyên nexweş bên berdan
09:00 Agirê azadiyê ku ev 2637 sal in nayê vemirandin
09:00 ROJEVA 10’Ê ADARA 2025’AN
09/03/2025
17:12 DEM Partiyê kongreyên xwe yên bajar ên Çewlig û Eskîşehîrê li dar xist
16:43 Amedê piştgirî da banga Ocalan: Divê meclis komîsyonê ava bike