Li Tirkiyeyê beriya darbeya leşkerî ya 12'ê Îlona 1980'yî gelek bûyer û komkujî qewimîbûn. Yek ji van komkujiya jî Komkujiya Beyazitê bû. Komkujiya Beyazitê di 16'ê Adara 1978'an d epêk hatibû. Piştî di 1'ê Gulana 1977'yî de di êrîşa kontrgerîllayan de 34 kesî jiyana xwe ji dest dabû, CHP'a ku Ecevît li ser bû di hilbijartina 5'ê Hezîranê de ji sedî 42 deng girtibûn lê dîsa jî ji bo avakirina hikûmetê 226 parlementer bi dest nexistibû. Piştî Eniya Netewperet ku ji Partiya Adalet, MHP'ê û Partiya Guvenê pêk dihat bû îqtîdar, li zanîngehan li hemberî xwendekarên çepgir êrîş li ser êrîşê dest pê kiribûn. 

 

Li Zanîngeha Stenbolê, di 16'ê Adara 1978'an de gava xwendekar ji Zanîngeha Stenbolê derdiektin, xwendekarên ulkucî tevî polîsan êrîşî wan kiribûn. Di êrîşê de 7 xwendekar jiyana xwe ji dest dabûn û ji 40 zêdetir jî birîndar bûbûn. 

 

Der barê komkujiyê de 17 kes hatibûn darizandin û ji kesên hatibûn darizandin tenê 11 sal ceza li Siddik Polat hatibû birîn. Lê belê Dadgeha Bilind a Eskerî cezayê hatibû birîn jî xera kiribû. Herî dawî jî Dadgeha Cezayê Giran a 6'an a Stenbolê di 20'ê Cotmeha 2008'an de der barê dosyeyê biryara "dem boriyê" girt û doz bi dawî kir. 

 

Parêzer Kamîl Tekîn Surek ku wê demê parêzerê xwendekarên mexdûr bû, behsa komkujiyê û pêvajoya dozê kir. 

 

Surek, anî ziman ku hikûmeta Eniya Netewperest dixwest xwendekarên çepgir neçin zanîngehan û got, piştî hikûmet rûxiya di 1'Ê Adarê de biryar hatiye girtin ku bi awayekî giştî biçin dibistanan. Surek, diyar kir li têketin û derketin dibistanan polîsan tim ew asteng dikirin û her wiha xwendekarên ulcî jî tim gef li wan dixwarin. 

 

Surek, bilêv kir ku beriya 16'ê Adarê bi rojekê li dibistanê êrîşî wan kirine û got: "16'ê Adarê jî gava dersa me qediya em derketin. Em ji dibistanê derketana. Me got, 'Dibe ku faşîst dîsa êrîş bikin, a baş bila kesên karibin şer bikin kom bibin.' Me got, gava şer çêbû em belav nebin. Gava me di derî re derketin, polîsa li hev kom bibûn. Em hatin ber Fakulteya Dermangeriyê. Me çawa fakulte derbas kir, hevalê me qîriya got bombe. Hîn ez dizîvirîm ku lê mê ze bikim teqiya. her der bû toz û dûman. Me xwe avêt erdê." 

 

Surek, anî ziman ku pişt re çek li ser hev du hatin teqandin. 

 

Surek, diyar kir ku piştî bûyerê xwendekaran Fakulteya Kargeriyê dorpêç kiriye û got, di 17'ê Adarê de jî meşeke mezin li dar xistine û DÎSK'ê jî bi dirşmeya "Îxtar ji bo faşîzmê" ji bo 2 rojan biryara grevê girtiye. Surek, got: "Di 17'ê Nîsanê de jî bera mamsoteyê me Server Tanelî dan. Wê çaxê min doz neşopand. Doz li dadgeha cezayê giran bû. Rêveberên MHP'ê û ulkuciyan kom kirine û paşê berdane. Bi qasî tê bîra min kes nehat girtin. Ji xwe paşê ji ber Komkujiya Mereşê rewşa awarte hat îlankirin. Dosye şandin dadgeha rêveberiya awarte. Li wir demeke dirêj bi derengî hat xistin." 

 

KOMKUJÎ Û BÛYERA SÛSÛRLÛKÊ

 

Surek, diyar kir ku di sala 1998'an de Zulkuf Îsot ku kiryarekî komkujiyê bûye hatiye kuştin û piştî kuştina wî doz ji nû ve dest pê kiriye. Surek, anî ziman ku wê demê ew jî daxilî dozê bûye û got, di bîranên Alî Yûrtarslan de ku ji MHP'ê veqetiyabû nivîsandiye ku bombe ji Serpel Mehmet Alî Çevîker girtibûn. Surek, destnîşan kir ku Mûstafa Kaplanê ku wê de mi di serfermandariya giştî de bûye agahî nedidan wan, lê belê paşê di doza Ergenekonê de hatiye darizandin û got: "Delîl neşandin. Wê demê Bûyera Sûsûrlûkê derket holê. Wêneyê reşat Altay û Abdûllah Çatli yên pev re derketin holê ku Altay nehiştibû polîs pêşî li ber komkujiyê bigirin." 

 

‘KES NEHAT CEZAKIRIN' 

 

Surek, destnîşan kir ku xwestine doza Sûsûrlûkê û Komkujiya Beyazitê bibin yek û got: "Lê Dadgehên Ewlehiyê yên Dewletê (DGM) daxwaza me red kir. Piştî demekê jî ji ber dmeboriyê hat girtin. Paşê doza Ergenokonê çê bû. Vê carê jî me xwest bi ya Ergenekonê ve bê girêdan. DGM'ê dîsa red kir. Heger bi wê dozê ve bihata girêdan wê biryara demboriyê nehatan girtin. Ji ber vê dozê ket nehat girtin. Tenê zarokek demeê hatibû girtin. Lê ji xeynî wî kesên ev tişt bi rêxistin kiribûn, ji MHP'ê an jî ji eskeriyê kes nehat cezakirin. Der barê wan de lêpirsînek jî nehat destpêkirin." 

 

‘WÊ BÊN DARIZANDIN' 

 

Surek, anî ziman ku bi sedan dozên ku der barê komkujî û îşkenceya de hene û kesên ev kirine nehatine darizandin. Surek, destnîşan kir ku dewlet ji roja roj de kesên îşkenceyê dikin diparêze û got: "Piştî 40 salan dîsa me dozên hevalên xwe zindî kirin. Heger ev dewr û dewran biguheriyane, wê kiryarên komkujiyan aşkere bibûna. Heger sax bin wê bên darizandin. Heger ne sax bin wê bên lanetkirin. Em şorelger heta sax bin wê ev doz neyên jibîrkirin." 

 

‘ARMANC QEDANDINA TEVGERA XWENDEKARAN E' 

 

Xwendekarê Zanîngeha Stenbolê Ûlaş Bedrî Çelîk jî destnîşan kir ku Beyazit hem ji bo dewletê hem jî ji bo tevgera xwendekaran hêleke wê ya sembolî heye û got, ji ber vê duh jî û îro jî dewlet polîtîkayên xwe yên çewisandinê didomîne. 

 

Çelîk, anî ziman ku bi taybetî jî piştî çalakiyên Geziyê zext û zorî zêde bûne û got, bi hin hincetan gelek xwendekar ji zanîngehê tên dûrxistin. Çelîk, diyar kir ku li gel êrîşên îdareyê êrîşên xwendekarên ulkucî jî hene û got, lê belê ji dêvla êrîşkaran xwendekarên mexdûr tên cezakirin. 

 

Çelîk, destnîşan kir ku armanca van êrîşan qedandina liv û tevgera xwendekara ye. 

 

‘ZEXT Û ZORÎ DIDOMIN' 

 

Xwendekar Ûmût Dogan jî destnîşan kir ku kesên berê bombe dihavêtin ser xwendekaran, îro jî tevî çeteyên faşîst êrîşî xwendekaran dikin. Dogan, diyar kir ku ciwanên wê serdemê ji bo mafên xwe dadiketin kuçe û kolanan û got: "Niha jî gava em mêze dikin potansiyeleke wiha ya ciwanan heye. Ciwanên ku nikarin ji bo xwe pêşerojekê ava bikin, wê dîsa dakevin kuçeyan. Êdî ji bo cîhana ku em ava bikin dem dema bilindkirina alayan e." 

 

MA / Tolga Guney