Piştî ku Serokê Giştî yê MHP'ê Devlet Bahçelî di 1'ê Cotmeha 2024'an de di vekirina Meclisê de silav da endamên Partiya Wekhevî û Demokrasiyê (DEM Partî) û piştre jî têkildarî mafê hêviyê ya Rêberê Gelê Kurd Abdullah Ocalan bi bîr xist gelek geşedanên dîrokî çêbûn.

 

Rêberê Gelê Kurd Abdullah Ocalan di 27'ê Sibatê de "Banga Aştî û Civaka Demokratîk" kiribû. Li hemberî vê bangê PKK'ê di 5-7'ê Gulanê de Kongreya xwe ya 12'emîn lidar xist û biryar da ku "dawî li çalakiyên xwe bîne." Li gel ku bertekên li ser banga Ocalan û biryara PKKê hê jî berdewam dikin, hê jî ne diyar e ku dewlet/hêz ku bi salên dûr û di polîtîkayên "ewlehiyê" de israr kirine, dê di mijara pêwistiyên pêvajoyê de gavên çawa bavêjin.

 

Avakirina komîsyoneke li parlamentoyê ji bo amadekirina destûra bingehîn a nû û ewlekirina hemû maf/azadiyan, bendewariya herî mezin a civakê ye. Abdullah Ocalan di 18'ê Gulanê de di hevdîtina xwe ya bi heyeta Îmraliyê re jî bal kişandibû ser ku pêwîst e têkiliyên Tirk-Kurdan ji nû ve bên avakirin û pêwîstî bi "peymaneke nû ya li ser esasê hiqûqa biratiyê" heye. 

 

Endamê Şandeya Îmraliyê û parêzerê Buroya Huqûqê ya Asrinê Faîk Ozgur Erol nîqaşên der barê pirsgirêka Kurd de û peyamên Ocalan û mijarê pêvajoyê ji ajansa Mezopotamyayê (MA) re axivî.

 

'KONGREYA PKK'Ê MÎLADEK E KRÎTÎK E'

 

Faîk Ozgur Erol da zanîn ku Kongreya PKK'ê ya 12'emîn Kongreyeke dîrokî ye û wiha got:  "Di pêvajoya ku bi banga Birêz Ocalan a 'Banga Aştî û Civaka Demokratîk' dikare bê pênasekirin de, PKK'ê kongreya xwe ya 12'emîn pêk aniye, ev mîladeke krîtîk e. Dîroka 9'ê Gulanê ku kongre hate ragihandin, niha bûye yek ji rojên dîrokî, mîna 27'ê Sibatê. Rêveberiya PKK'ê ji destpêka pêvajoyê heta niha her tim li rex Birêz Ocalan sekinî û tevî şert û mercên nebaş û dem bi sînor jî ragihandin ku wan kongre li dar xistiye. Birêz Ocalan ji ber vê helwesta ku bersiv da banga wî spasiyên xwe pêşkêş kir û biryarên di kongreyê de hatine girtin silav kir. Diyar kir ku ev guherîneke girîng a paradîgmayê temsîl dike."

 

GUHERTINA PARADÎGMAYÊ

 

Erol têkildarî guhertina paradîgmayê wiha axivî: "PKK di bin şert û mercên sosyalîzma reel de hatiye avakirin, li ser rêgeza mafê çarenûsê ya neteweyan ji aliyê Lenîn û Stalîn ve hatiye avakirin û netew-dewlet hedef hatiye girtin. Dema fêm kir ku ev ne çareserî ye lê di lêkolînên sosyalîzmê yên piştre de pirsgirêk e, biryar da ku vê stratejiyê biguherîne. A rast ev rastî di salên 90'î da dest pê dike. Lê belê, ji ber sedemên wekî çawaniya yekalî ya gavên ji dema Ozal û vir ve hatine avêtin, hewldanên sabotekirinê û hwd, ev guhertin pêk nehat. Rewşa ku weke 'rewşa ji nû ve bûyînê' yan jî 'çerxa windakirinê' tê pênasekirin, heta roja îro dewam kir. Bi pêngaveke ku îro hatiye avêtin re mudaxaleyeke tûj li vê çerxerêyê hatiye kirin. Li şûna ku bi stratejiya şerê rizgariya neteweyî ber bi amûra netewe-dewletê ve biçe, digihêje wê encamê ku feraseta netewe di sosyalîzmê de ancax dikare bibe neteweya demokratîk. Nirxê paradîgmayî yê vê guhertinê ew e ku ne tenê ji bo Kurdan ji bo hemû gelên bindest stratejiyeke siyasî pêşniyar dike. Di nuqteya ku ev guhertin pêk tê de, rêbaza têkoşîna çekdarî jî tê terikandin.

 

Mijareke din jî di rêveberiya dewletê de û di têkiliyên Kurd-Tirk de guhertina paradîgmayê ye. Di salên 1920'an de derbasbûna ber bi sîstemeke komarparêz ve gaveke girîng bû. Birêz Ocalan vê pêvajoyê weke 'ji aliyê komarê ve bi awayekî demokratîk hatiye tacîdarkirin' bi nav dike . Dûrxistina ji siyaseta înkarê ya esasî, naskirina Tirk, Kurd û hemû beşên civakî bi hev re û bi şertên wekhev, nûkirina qadên siyaseta demokratîk û hiqûqê bi teqezî ji bo Tirkiyê guherîneke paradîgmayê nîşan dide."

 

HÊMAYA 'CIVAKA DEMOKRATÎK'

 

Erol da zanîn ku hêmaya 'civaka demokratîk' ku di bangê de cih digire encama rêgezên kurewî û gerdûnî ne û wiha axivî: "Civak û bernameyeke siyasî ya xwe dispêre demokrasiyê ku şîdetê ji derve dihêle îfade dike. Ez bawer im qabiliyeta civakê ya rêxistinkirina sendîkayên demokratîk di asta hiqûqî û civaka sivîl de vedibêje, dihêle ku hemû beşên ku civakê pêk tînin bi hev re bi vî awayî çalak bibin. Di vê mijarê de divê dewlet destûrê bide qada demokrasiyê û divê civaka demokratîk sînordar neke û asteng neke. Dibe ku bendewariya ji dewletê ev be. Di roja me ya îro de nêzî 180 netewe-dewlet hene. Lê me dît ku wek neteweyeke cûda bi destxistina statuyê û xêzkirina sînoran ve pirsgirêk çareser nabin. Em dikarin bi dehan mînakên bi vî rengî bihejmêrin. Di rastiyê de em dibînin ku beşeke mezin a şer û pevçûnên îro li ser bingeha nakokiyên etnîkî, olî yan jî mezhebî ne. Her wiha em dizanin ku Rojhilata Navîn herêma ku ev pirsgirêk herî zêde lê tê jiyîn e.

 

Li şûna ku em di nakokiyên neteweyî an olî de aliyên ku em li Rojhilata Navîn rast tên bigirin, pêwîstiyek heye ku bersiveke çareseriyê û demokratîk pêş bikeve. Divê bersiv bê vegotin bê em ê çawa bi hev re bijîn. bêyî ku hevdu qir bikin û bêyî ku êrîşî hev bikin Û bêyî ku hebûna komeke din weke gefekê li ser hebûna me bibîne An jî xwe ji yên din baştir hîs dike. Divê berteka me ev be. Ev ne tenê li ser Kurd û Tirk, Kurd û Ereb, Tirk û Faris an jî Azerî û Ermeniyan e. Ev pirsek e ku li her derê dihê sepandin, bê ka em çawa dikarin bi hev ra bijîn. Têgeha civaka demokratîk îdîa dike ku bersivek ji vê pirsê re ye."

 

MIJARA SOSYALÎZMA DEMOKRATÎK

 

Piştî banga Rêberê Gelê Kurd Abdullah Ocalan nîqaşên der barê sosyalîzma demokratîk zêdetir bûn û Erol wiha behsa mijarê kir: "Ocalan dema sosyalîzmê tîne ziman dibêje, ''Sala ku sosyalîzma reel ji hev belav bû, bi ya min sala 1990'î bû, min berê jî gotibû ku di sosyalîzmê de israrkirin di mirovbûnê de israr e û heta veguheriye pirtûkekê.'' Bi gotineke din, di hawireke ku herî zêde mirovan işaret bi têkçûn û têkçûna utopya sosyalîst kirin de, kolektîfîzm bi 'mirovbûnê' re ji nêz ve girê da. Ev nêzîkatî di salên pêş de bi rexneya dewletê û şêwaza deshilatdariyê ya sosyalîzma reel kûrkirin û pêşvebirinê berdewam kir. Di demên şer û qeyranê de dewletên sosyalîst ên ku bi sûdwergirtina ji çewisandinan derketine holê jî bi xwe qeyranan derdixînin holê û feraseta desthilatdarî/dewletparêziya sosyalîzmê nekariye bibe civakî. 

 

'BÊYÎ DEMOKRASÎ NABE'

 

Erol da zanîn ku sîstemeke demokratîk an jî sîstemeke sosyalîst a bi tenê xwe dispêre dewletê jî wê têk biçe û wiha got: "Ji ber vê yekê wê sosyalîzm û demokrasî ji dewletê destpê neke; wê ji giyayan dest pê bikin, ji civakê dest pê bikin û zû yan jî dereng wê dewletê jî demokratîk bikin. Eger hûn bi civakê re dest pê nekin, hewldanên we bêguman zû an jî dereng wê bi ser nekevin. Nemaze jî li Rojhilata Navîn. Li gorî Ocalan, sosyalîzmeke ku demokrasiyê nehewîne nikare hebûna xwe bidomîne. Ev ne tenê pergaleke sosyalîst e, her cure sîstemeke ku tu dixwazî biafirînî - dibe ku pergaleke Îslamîst be, sîstemeke lîberal an jî pergala netewe-dewletê be - heke hûn dixwazin pergaleke fonksiyonel ava bikin, divê ew pergal demokrasiyê di nav xwe de vehewîne. Sîstemeke bêyî demokrasiyê nikare hebe. 

 

KELECANA JI BO DEMOKRASIYÊ

 

Erol da zanîn ku Rêberê Gelê Kurd Abdullah Ocalan gotibû ew di mijara demokrasiyê de herî zêde bi kelecan dibe û wiha axivî  "Digot, 'Soza demokrasiyê ya ji gelan re, soza azadiyê ya ji bo jinan gelekî hêja ye'. Xerabiyên di pergala kapîtalîst de bêsînor bûne. Asoya mirovatiyê hatiye perçiqandin û hem jêrzemîn û hem jî li jorê erdê pir wêran bûye. Li hemberî vê yekê digot, 'Em deriyê hêviyê vedikin'. Her wiha em dikarin bibêjin ku Ocalan xwedî perspektîfeke sosyalîzmê ye ku tenê bi Rojhilata Navîn re ne sînordar e. Bi rastî jî li ser esasê sosyalîzma demokratîk banga yekemîn enternasyonala sedsala 21'an dike, sosyalîst, komunîst û aktîvîstên li qada navneteweyî dawet dike ku van van nîqaş bikin."

 

RETORÎKA TÊKILDARÎ ÇARESERIYÊ

 

Erol anî ziman ku di vê pêvajoyê de pêşvebirina siyaseta demokratîk girîng e û wiha got. "Em dikarin bêjin ku xurtkirina siyaseta demokratîk yek ji armancên herî girîng ên vê pêvajoyê ye. 'Banga Aştî û Civaka Demokratîk' ne bangeke ku li partiyeke bi tenê yan jî komeke siyasî-civakî tê kirin. Nikare xwe bi berjewendiyên teng yan jî komê re eleqedar bike. Fikara li vir xurtkirina demokrasiya Tirkiyeyê ye. Eger bi ser bikeve wê demokrasî xurt bibe, pratîka komara demokratîk wê madî bibe. Rêgeza 'demokratîk' di xala duyemîn a Destûra Bingehîn de dibe ku di wateya xwe ya rasteqîn de cara pêşî nifş bibe. Di vê de çi heye ku li dijî vê derkeve? Heta ku pirsgirêka Kurd weke xwe bimîne, me dît ku dewlet hema hema di her pêvajo û qewimînê de demokratîk nabe. Bêyî demokrasiyê ne laîktî û ne jî hiqûq nikare kar bike. Gotineke Carl von Clausewitz  heye û dibêje; 'Şer bi rêbazek din berdewama siyasetê ye'. Birêz Ocalan jî dibêje ku 'pratîka demokratîk a siyasetê pêşî li pevçûnên leşkerî digire an jî diqedîne'. Lê ji bo vê jî siyaseteke ku veneguheriye demagojiyê pêwîst e. Fonksiyoneliya pênasekirina siyaseta demokratîk, hêza gotin û retorîka têkildarî çareserkirina pirsgirêkên civakî, ji demagojiyê dûr disekine de ye."

 

DI VÊ PÊVAJOYÊ DE ROLA DEM PARTIYÊ

 

Erol da zanîn ku di vê pêvajoyê de roleke mezin dikeve ser milê DEM Partiyê û wiha got: "Ji bo fêmkirin û vegotina guhertina paradîgmayê berpirsyariya sereke dikeve ser milê DEM Partî. Xuya ye hêza rêveber a bingehîn a siyaseta demokratîk û stratejiya civaka demokratîk wê DEM Partî be. Civaka demokratîk û pêvajoya aştiyê di rastiyê de ji bo DEM Partiyê jî firsendeke mezin e Em di pêvajoyeke welê re derbas dibin ku nêzîkatiyên civakî, siyasî û hiqûqî yên li pêşberî wê dikarin bên derbaskirin. Pêşniyar dike ku pêvajoyeke ji nû ve avakirinê were rojevê, bi awayekî ku komîteyên partiyê nîqaş bikin û guncaw bibînin da ku bername û nêzîkatiyeke rast di eniya partiyê de pêk were.

 

Weke xeteke siyasî ya rast a "Rêya Sêyemîn" a DEM Partiyê, xwedî wê potansiyelê ye ku dikare hemû beşên li Tirkiyeyê weke partiyeke sosyalîst a demokratîk di nava xwe de vehewîne. Ew pêşniyar dike ku bingeha xwe berfireh bike û çareseriyên berfirehtir bike wekî pêkhateke ku bi komareke demokratîk hatiye pênase kirin. Di nava siyasetê de , di nava gel de û li kolanan de aloziyeke cidî rû dide. Rastî bi dijwarî ji dayik dibin û pêwistiyeke rast a fêmkirina cewhera vê guhertinê heye. Ji bo gelan û civakê pêwîstiyeke rêzdariyê ye. Pirsgirêkên têkildarî bêkarî, aborî û koçberiyê mîna çiyayan e; tax, gund an jî malbatên ku tengav nabin pir kêm in. Di wê baweriyê de ye ku rewşeke bi vî rengî nabe ku bi nêzîkatiyeke sergirtî, çareseriya pirsgirêkan re mijûl bibe."

 

'BANG JI BO HEMÛ GELAN E'

 

Erol anî ziman ku banga Rêberê Gelê Kurd Abdullah Ocalan tenê ji bo Kurdan nîn e, ji bo hemû gelan e û wiha axivî: "Gelekî zelal e ku statukoya ku di destpêka sedsala 20'an de li Rojhilata Navîn derketiye holê, guheriye. Divê hemû gavên ji bo aştiyê bên avêtin, geşedanên dawî yên siyasî jî li ber çavan bigirin. Niha ji bo ku li Rojhilata Navîn Helebçe nebe, Şengal nebe, Gazze nebe, Li Rojhilata Navîn Lazkiye-Tartûs nebe, pêşîlêgirtineke jiyanî ye. Çareserî ne ew e ku xêzên li ser nexşeyan, bajaran û herêmên bi çoyekê xêz bikin, rengên xwe biguherînin weke ku hin şîrovekar di televizyonan de dikin. Ev nêzîkatî, mirov û zindiyên ku wan bajar û herêman dijîn bêrêzî dike. Ji ber ku ew mirov li ser wan nexşeyan nexuya ne. Ew jî ne tenê meseleya ewlehiya Kurdan e; divê ewlehiya Nusayr, Êzidî û Tirkmenan bê misogerkirin û pirsgirêkên wan bi tedbîrên saziyî ve bên girêdan

 

Diyar e ku Kurd li Rojhilata Navîn a ku krîz lê heye de xwedî pozîsyoneke stratejîk in. Pêvajoya aştiyê ya li Tirkiyeyê tê meşandin, ne şêweyekî têkiliya hegemonîk e ku di çarçoveya Rojhilata Navîn de hewl tê dayîn bê meşandin, berevajî vê yekê pêvajoyek e û şêweyekî têkiliyê ye ku di serî de li ser nirxên exlaqî hatiye avakirin. Û ji ber vê taybetmendiyê dikare ji bo hemû têkiliyên hatine avakirin an jî li herêmê bên avakirin, bibe modelek. Pêvajoya aştiyê xwedî wê hêz û şiyanê ye ku pêşî li hemû bûyerên neyînî û îmkanên nebaş ên ku me nû behs kiribû bigire."

 

'GAVÊN YEKALÎ NE REALÎST E'

 

Erol têkildarî nîqaşên ku gavên ji aliyê dewletê ve bên avêtin wiha axivî: "Birêz Ocalan pêvajoya heyî bêyî ferzkirineke derve weke însiyatîfeke yekalî, beyana yekalî ya vînê bi rêxistin kir. Girîng e ev were fêhmkirin. Ocalan got, 'Siyaseta demokratîk û hiqûq ji çekan xurtir e'. Di vê xalê de divê em hêz û qîmeta van gotinan nas bikin. Lê belê, ji bo qonaxên piştî wê yên pêvajoyê bi gavên yekalî werin meşandin, ne realîst e. Qonaxa ku heta niha gihîştiye, dibe ku weke qonaxa muzakereyê ya destpêkê bê binavkirin. Li ber çavan e ku pêvajoyeke pêşketinê ya bi rêbaza muzakereyê pêwîst e bi pêş ve biçe. Her wiha destnîşan dike ku bi temamî naskirina mafê siyaseta demokratîk Difikire ku divê qada siyasî ya civakê, ya gel vekirî be û ev di çarçoveyeke zagonî de were parastin, tê wê wateyê ku divê mafê siyaseta demokratîk di zagonan de were nîşandan. Destnîşan dike ku yên ku çeka xwe danîne divê ji niha û pê ve karibin baweriya xwe bi qanûnan bînin. Piştî her tiştî eger rêziknameya hiqûqî tune be, yên ku bêçek kirine çawa dikarin werin û bi ku ve biçin? Divê rêyeke hiqûqî ya têgihî bê destpêkirin."

 

ŞERT Û MERCÊN LI ÎMRALÊ

 

Erol got ku divê şert û mercên Abdullah Ocalan ên li Îmraliyê bên başkirin û wiha got: "Di şert û mercên Îmraliyê de hinek pêşketin çêbûn, lê em nikarin bêjin ku guhertineke cidî çêbûye. Heta niha rola ku Birêz Ocalan di nava şert û mercên rol girtiye. Bangek hat kirin, kongreyek pêk hat û bû yek ji mijarên ku ne tenê li ser Tirkiyeyê di rojeva navneteweyî de jî ji nêz ve tê şopandin. Lê belê, di eslê xwe da girîngiya rola ku tê wateya lîstinê hê nû dest pê dike. Ji bo paqijkirina mayin û xefikên di têkiliyên Tirk-Kurdan de û tamîrkirina piran bi rengekî ewle were kirin, divê şert û merc bên afirandin ku karibe xwe îfade bike û ev yek dikare serî li sosyalîteyên Kurd û Tirk bide û bigihîne hev.

 

WEŞANÊN LI DIJÎ PÊVAJOYÊ

 

Erol têkildarî hinek weşanên li hemberî pêvojoyê ev tişt anî ziman: "Rexne li nêzîkatiyên ku pêvajoya pêşverû ya di medyayê de bi pêşbîniyên niyetê şîrove dikin, li şûna lihevkirinê gotinên teslîmiyet an jî şer bilind dikin, hat rexnekirin. Vana weke hewldanên ji bo zindîhiştina mûxalefetê û hîn bêhtir kûrkirina wê şîrove dikin. Di wê baweriyê de ne ku ev ziman yek ji xefikên girîng ên li pêşiya pêvajoyê ye. Ya rast, nêzîkatiyên bi vî rengî hem ji çarçoveya xwe ya dîrokî û hem jî ji civakîbûna wan dûr dixuye. Têkiliya M. Kemal a bi Anzakan re bi vî rengî bû? Gelo di navbera nêzîkatiya ku ji bo şer û helwesta ku van derdoran nîşan daye de, ji bo bi hezaran kîlometreyan dûrî van xakan ji bo bimirin, nêzîkatiyek heye? Mesele ne tenê ew e ku mirov bikaribe şerê herî mezin bike, lê belê rêberîya rastîn ew e ku dikare aştiya herî mezin pêk bîne. Lê niha derdikevin dibêjin, 'Na, em ê biqedin, na, mirî ji nû ve zindî kirin, na aştî nabe'. Divê ev mirov çi bikin? Divê pêncî salên din jî şer bikin? Gelo çi feydeya rastîn heye ku zimanekî bi vî rengî bi hesret û nefretê dagirtî be ji bo van xakan? Ev ji bo her koma ku di vê mijarê de cih digire derbasdar e. Dibe ku hûn bi şer û lêdanê bifikirin ku dikarin bi ser bikevin, lê belê di vê kêlîka dîrokê da û di vê beşa cografîk da, ji serketineke Pirrhicê wêdetir tiştekî din nagihîne. Dîroka me ya herêmî bi tecrubeyên xwe yên tal giran e. Ji bilî siyasetek wendakirin û xefleteke mezin ne tiştek e. Divê em ji rê û dogmayên bi vî rengî yên îdolîzekirî dûr bisekinin.

 

'PIŞTGIRIYA SAZIYÊN CIVAKÎ GIRÎNG E'

 

Erol da zanîn ku di vê pêvajoyê de li hemberî sabotekirin û zimanê êrîşkar bêhtir pêwîstî bi piştgiya saziyên civakî heye û axaftina xwe wiha bi dawî kir: "Daxuyaniyên zêdeyî sed rêxistinên civakî yên sivîl ên Kurd ên destekê didin pêvajoyê, girîng bûn. Em dizanin ku li Rojava jî çalakiyên civaka sivîl her ku diçe pêş dikevin. Ji bo avakirina pêvajoyeke ku kesî li derve nehêle û her kesî di nava xwe de vehewîne, pêwistî heye. Însîyatîfa ku Meclisa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê (TBMM) girtiye û komîsyona ku wê ava bike bêguman wê ew bin ku herî zêde wê desteka civakî û siyasî û meşrûiyetê geş bike. Ez di wê baweriyê de me ku helwestên hevkar ên Birêz Erdogan û Birêz Bahçelî yên li hemberî pêvajoyê, pêşniyarên Birêz Ozel ên çêker û çareserî, û helwestên erênî yên partiyên din ên siyasî, wê bibin yek û ji bo rê li ber xebateke komîsyoneke bi pêşengiya Serokatiya TBMM'ê veke, roleke dîrokî bilîzin. Her tiştê ku me tecrube kirî, ne tenê li ser çawaniya kirina tiştan, lê ji bo nifşên piştî me divê çawa neyên kirin, dê fikreke zelal pêşkêş bike. Sirri Sureyya Onde di her firsendê de digot; 'Aştî bi kesekî nade windakirin'. rEz bawer im ku ev pêvajo dê feydeyê bide me hemûyan.

 

MA / Selman Guzelyuz